Warszawa, dnia 23.01.2018 r.
ZK-71/VII/2018
Pan
Wiesław Łyszczek
Główny Inspektor Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy
Główny Inspektor Pracy
ul. Barska 28/30
02-315 Warszawa
Szanowny Panie Ministrze,
działając w imieniu Zarządu Krajowego Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych, w pierwszej kolejności dziękuję Panu za umożliwienie bezpośredniego spotkania w dniu 17 stycznia 2018 r. naszej organizacji związkowej z Państwową Inspekcją Pracy w celu przekazania problemów związanych ze stosowaniem w praktyce Ustawy z 08.06.2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1473), zwanej dalej Ustawą. Taka wersja "roboczego" spotkania w mojej ocenie pozwoliła w sposób bezpośredni na przekazanie Państwu ilości i skali problemów, jakie powstały na tle stosowania Ustawy.
Liczę na to, że podjęta przez Pana decyzja o zwołaniu Komisji Prawnej GIP dla opracowania wytycznych dla inspektorów pracy prowadzących kontrolę podmiotów leczniczych na podstawie art. 4 pkt. 2 Ustawy pozwoli przynajmniej ujednolicić zasady oceny prawnej podobnych sytuacji w różnych podmiotach leczniczych w Polsce.
Zgodnie z umową przedstawiam poniżej podstawowe kwestie sporne, które w ocenie Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych w Warszawie powinny znaleźć próbę odpowiedzi w wytycznych.
-wyciąg-
(…)
2. W odniesieniu do ww. pytania do rozstrzygnięcia pozostaje kolejna kwestia. Czy pracodawca może jednostronnie bez zgody pracownika dokonać zmniejszenia jednego ze składników wynagrodzenia (dotychczas wypłacanego pielęgniarkom i położnym dodatku miesięcznego do wynagrodzenia ze środków NFZ przekazywanych na podstawie tzw. "rozporządzenia zembalowego") i jednocześnie podwyższyć wynagrodzenie zasadnicze pracownika? Pracodawcy argumentują, że w takiej sytuacji pracownik nie traci nic, bowiem sumarycznie otrzymuje takie samo (a nawet wyższe) wynagrodzenie. Taka argumentacja wydaje się nieuzasadniona w świetle analogii z uchwałą siedmiu sędziów z dnia 15 września 2004 r., III PZP 3/04, OSNP 2005, nr 4, poz. 49, w której SN stwierdził, że "wprowadzenie układem zbiorowym pracy mniej korzystnych dla pracowników warunków nabywania i ustalania wysokości niektórych składników wynagrodzenia za pracę wymaga wypowiedzenia dotychczasowych warunków umowy o pracę także wtedy, gdy ukształtowane nowym układem wynagrodzenie nie uległo obniżeniu (art. 24113 § 2 k.p.)" W ocenie SN poszczególne składniki wynagrodzenia mają byt samodzielny. Obniżenie jednych składników nie może być równoważone podwyższeniem innych, czyli to obniżenie zawsze wymaga wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 k.p.).
Powyższe pytanie jest szczególnie uzasadnione w sytuacji, gdy w podmiocie leczniczym po 16 sierpnia 2017 r., tj. już po wejściu w życie Ustawy, zawarto porozumienie na podstawie § 2 ust. 4 w zw. z § 4 ust. 7 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14 października 2015 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1628), zwane dalej Rozporządzeniem MZ. Przypominam, że zgodnie z § 4 ust. 5 Rozporządzenia MZ środki przekazane przez dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego NFZ przeznaczone dodatkowo na świadczenia opieki zdrowotnej udzielane przez pielęgniarki i położne przeznacza się w taki sposób, aby zapewnić średni wzrost miesięcznego wynagrodzenia wraz z pochodnymi w przeliczeniu na etat albo równoważnik etatu pielęgniarki albo położnej o 1.200 zł w okresie od dnia 1 września 2017 r. do dnia 31 sierpnia 2018 r. W części podmiotów leczniczych zostały zawarte zatem porozumienia ze związkami zawodowymi pielęgniarek i położnych zrzeszającymi wyłącznie pielęgniarki i położne, działające w danym podmiocie leczniczym, na podstawie których pracodawcy zobowiązali się wypłacać ww. środki – tak jak poprzednio I i II ratę – w formie kwotowo oznaczonych miesięcznych dodatków do wynagrodzenia zasadniczego. Porozumienia te wraz z aneksami do kontraktów zostały przekazane do NFZ.
Na tym tle powstają pytania:
2.1. Czy pracodawcy mogą następnie jednostronnie zaprzestać realizowania zobowiązania wynikającego z powyższego porozumienia i w sposób odmienny zdecydować w zarządzeniu wydanym na podstawie art. 3 ust. 1 pkt. 4) Ustawy, że jednak nie będą wypłacać uzgodnionego miesięcznego dodatku do wynagrodzenia zasadniczego, ale będą go pomniejszać wobec grupy zawodowej pielęgniarek i położnych o środki niezbędne do wzrostu wynagrodzeń zasadniczych wynikających z Ustawy?
2.2. Czy porozumienie zawarte na podstawie § 2 ust. 4 w zw. z § 4 ust. 7 Rozporządzenia MZ jest źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 Kodeksu pracy i czy może być realną podstawą formułowania indywidualnych roszczeń pracowników do sądu pracy?
2.3. Czy Państwowa Inspekcja Pracy ma prawo (ale i obowiązek) w ramach art. 10 pkt. 1) ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy kontrolować przestrzeganie przez pracodawców przepisów prawa pracy, w tym wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy ukształtowanych w danym zakładzie pracy na podstawie porozumienia zawartego zgodnie z § 2 ust. 4 w zw. z § 4 ust. 7 Rozporządzenia MZ, czy też inspektor pracy może uchylić się od kontroli wykonania tego porozumienia i twierdzić, że jest ono poza zakresem działania kontroli, czyli może pominąć stosowanie art. 10 ust. 1 ustawy o PIP, ograniczając kontrolę tylko do zakresu wskazanego w art. 4 pkt. 2 Ustawy?
2.4. Jaka powinna być ewentualnie procedura wyeliminowania z działania w danym zakładzie pracy porozumienia zawartego po 16 sierpnia 2017 r. na podstawie § 2 ust. 4 w zw. z § 4 ust. 7 Rozporządzenia MZ? Czy jest dopuszczalne przyjęcie jedynie informacji od pracodawcy, że popełnił błąd, zawierając to porozumienie, bo "zapomniał" o wymogach, jakie nałożyła na niego Ustawa? Czy dopuszczalne jest przyjęcie stanowiska, że pracodawca jest związany brzmieniem art. 3 ust. 3 Ustawy i w konsekwencji jest zobowiązany wobec grupy zawodowej pielęgniarek i położnych "podbierać" środki przekazane przez NFZ na podstawie tzw. "zembalowego" na poczet wzrostów wynagrodzeń zasadniczych? Czy pracodawca może po prostu "zignorować" dopiero co zawarte porozumienie o sposobie podziału tych środków w okresie od 01.09.2017 r. do 31.08.2018 r. jako miesięcznych dodatków do wynagrodzenia?
W naszym przekonaniu takie postępowanie pracodawców jest nieuzasadnione. Minister Zdrowia wycofał się z wcześniej prezentowanego stanowiska, że pracodawca jest "zobowiązany" wykorzystywać środki przekazywane przez NFZ na podstawie OWU na poczet wzrostu wynagrodzeń zasadniczych pielęgniarek i położnych. W piśmie z dnia 14.12.2017 r. znak DSP.0213.249.2017.EK Departament Dialogu Społecznego Ministerstwa Zdrowia wskazuje, że nie jest wykluczone przyjęcie w podmiocie leczniczym rozwiązania korzystniejszego dla pielęgniarek i położnych, polegającego na pozostawieniu środków przekazywanych na podstawie rozporządzenia "4×400" w formie dodatku do wynagrodzenia, przy jednoczesnym sfinansowaniu podwyżek wymaganych przez Ustawę ze środków własnych podmiotu leczniczego. Takie samo stanowisko zostało zaprezentowane również w piśmie z dnia 12.11.2017 r. znak DSP.0213.166.2017.EK(3) Departamentu Dialogu Społecznego Ministerstwa Zdrowia.
W tych warunkach porozumienia zawarte na podstawie § 2 ust. 4 w zw. z § 4 ust. 7 Rozporządzenia MZ nie naruszają art. 3 ust. 3 Ustawy i powinny stanowić podstawę do naliczania dodatkowego składnika wynagrodzenia za pracę pielęgniarek i położnych w okresie od 01.09.2017 r. do 31.08.2018 r., natomiast podwyżki wynagrodzeń zasadniczych pielęgniarek i położnych (analogicznie jak pozostałych grup zawodowych pracowników medycznych) powinny być sfinansowane ze środków własnych pracodawcy.
W konsekwencji, skoro ww. porozumienia zostały zawarte na czas określony (od 1.09.2017 r. do 31.08.2018 r.), to pracodawca nie ma możliwości nawet wypowiedzenia takiego porozumienia i zobowiązany jest je wykonać. Rozważając nawet hipotetycznie możliwość ewentualnego wypowiedzenia porozumienia zawartego ze związkami zawodowymi na czas określony, wydaje się, że wówczas pracodawca i tak musiałby stosować w drodze analogii przepisy art. 2417 § 3 Kp. (3- miesięczny okres wypowiedzenia), a następnie dodatkowo musiałby przeprowadzić procedurę wypowiedzenia zmieniającego warunki umowy o pracę w części dotyczącej ustalonego dla pielęgniarek i położnych miesięcznego dodatku do wynagrodzenia.
2.5. Wnosimy również o ocenę sytuacji prawnej, gdy pracodawca zawarł porozumienie na podstawie § 2 ust. 4 w zw. z § 4 ust. 7 Rozporządzenia MZ przed 16.08.2017 r., tj. w okresie przed ogłoszeniem Ustawy w Dz.U., a także już po ogłoszeniu Ustawy w Dz.U. (01.08.2017 r.), ale przed wejściem jej w życie (16.08.2017 r.). Te porozumienia również zostały przekazane do NFZ jako załączniki do kontraktów i przewidują w okresie od 01.09.2017 r. do 31.08.2018 r. wypłatę stałych kwotowych miesięcznych dodatków do wynagrodzeń zasadniczych. Czy w takiej sytuacji należy również uznać, że te porozumienia mają pierwszeństwo przed przepisami art. 3 ust. 3 Ustawy, a podwyżki wynagrodzeń zasadniczych pracodawca musi sfinansować ze środków własnych?
Krystyna Ptok – Przewodnicząca OZZPiP
