Stanowiska pielęgniarek i położnych

W uzasadnieniu do projektu rozporzadzenia ministra w sprawie w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami, zapisano między innymi:

Bieżące wyzwania związane z deficytem personelu medycznego i brakiem równowagi kadrowej w połączeniu ze starzejącą się ludnością i przemianami epidemiologicznymi wymagają nowego, współczesnego podejścia do określania wymogów kwalifikacyjnych na poszczególnych stanowiskach pracy w podmiotach leczniczych. Zasoby ludzkie w sektorze opieki zdrowotnej stanowią czynnik umożliwiający realizację wielu priorytetów świadczenia usług, jednakże brak działań na rzecz lepszego wykorzystania różnorodnych kwalifikacji, uniemożliwia optymalizację personelu systemu ochrony zdrowia w celu poprawy dostępu do opieki zdrowotnej. 

Należy podkreślić, iż w wyniku transformacji kształcenia zarówno w systemie oświaty, jak i szkolnictwa wyższego oraz coraz bardziej rozwijającej się edukacji pozaformalnej, na rynku pracy pojawili się absolwenci posiadający kwalifikacje nieuwzględnione w dotychczasowych przepisach regulujących wymagania kwalifikacyjne na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami. Różnorodność wśród kwalifikacji personelu w systemie ochrony zdrowia stanowi szansę do wykorzystania ich przez zakładające wzmocnioną współpracę, podejście do odpowiedzialności zawodowej, oraz ściślejszą integrację pracowników (praca w zespołach terapeutycznych) na rzecz poprawy dostępu do świadczeń zdrowotnych.  

Proponowane zmiany w zakresie stanowisk pracy osób posiadających wykształcenie w zawodzie pielęgniarka lub położna mają charakter redakcyjno–legislacyjny i porządkujący. Mają one na celu zwiększenie możliwości awansu zawodowego pielęgniarek i położnych i jednocześnie stanowią realizację postanowień określonych w Strategii na rzecz rozwoju pielęgniarstwa i położnictwa w Polsce w zakresie ustalania ścieżki awansu zawodowego w tych zawodach.

Dokonanie aktualizacji stanowisk pracy ujętych w obowiązującym rozporządzeniu związane jest również z nowelizacją przepisów ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych (Dz. U. z 2020 r. poz. 830). Przedmiotowa ustawa reguluje sposób ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w ramach stosunku pracy w podmiotach leczniczych. Przez osobę wykonującą zawód medyczny zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, należy rozumieć osobę uprawnioną na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osobę legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Ustawa z dnia 13 września 2018 r. o zmianie ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych oraz ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1942) m.in. rozszerzyła zakres podmiotowy ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1473 – akt archiwalny) o pracowników działalności podstawowej innych niż pracownicy wykonujący zawody medyczne. Jest to grupa osób, która nie wykonuje zawodu medycznego, a zatrudnieni w charakterze pracowników działalności podstawowej wykonują pracę w komórkach organizacyjnych zakładu leczniczego, których działalność jest związana z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i jako pracownicy są obsadzani na stanowiskach działalności podstawowej określonych przepisami ww. rozporządzenia.

Wobec powyższego, biorąc pod uwagę wytyczne zawarte w delegacji ustawowej do wydania przedmiotowego rozporządzenia czyli bezpieczeństwo pacjentów i efektywność zatrudnienia, zasadnym jest dokonanie przeglądu stanowisk pracy określonych w obecnie obowiązującym rozporządzeniu i zastąpienie dotychczasowego rozporządzenia przedłożonym projektem w celu dostosowania przepisów prawa do zmieniającego się dynamicznie rynku pracy w ochronie zdrowia, jak i systemu kształcenia kadr medycznych oraz nowelizacji przepisów ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Ponadto wymogi określone dla poszczególnych stanowisk pracy zostały, co do zasady ujednolicone, w kontekście zarówno poziomu wykształcenia, jak i stażu pracy przez ustalenie np. dla stanowisk starszych asystentów wymogu uzyskania tytułu magistra lub równorzędnego oraz 7- letniego stażu pracy, a dla stanowisk takich jak np. „starszy technik farmaceutyczny”, czy „starszy dietetyk” – wymogu uzyskania kwalifikacji zawodowych (bez względu na poziom wykształcenia) i 3-letniego doświadczenia zawodowego. Dodatkowo w projektowanym rozporządzeniu umożliwiono uzyskanie awansu zawodowego dla pracowników zatrudnionych na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy, dla których dotychczasowe regulacje nie przewidywały takiej możliwości, np. fizykom medycznym, inżynierom medycznym, higienistkom szpitalnym, pracownikom socjalnym, statystykom medycznym, czy sanitariuszom szpitalnym. 

W projektowanym rozporządzeniu dokonano również zmian w zakresie stanowisk pracy zajmowanych przez osoby wykonujące zawód pielęgniarki lub położnej. Mając na uwadze problemy występujące w polskim pielęgniarstwie i położnictwie, w tym m.in. zmniejszającą się liczbę pielęgniarek i położnych w systemie opieki zdrowotnej, Minister Zdrowia dnia 21 kwietnia 2017 r. powołał Zespół, który w grudniu 2017 r. opracował dokument pn. Strategia na rzecz rozwoju pielęgniarstwa i położnictwa w Polsce, zwany dalej „Strategią”. Dokument ten określa ustalone wspólnie ze środowiskiem pielęgniarek i położnych kierunki działań i zmian jakie należy podjąć, aby zapewnić wysoką jakość, bezpieczeństwo i dostęp do opieki pielęgniarskiej dla pacjentów. Minister Zdrowia podejmując decyzje dotyczące organizacji i funkcjonowania systemu ochrony zdrowia – w szczególności w obszarze pielęgniarstwa i położnictwa – będzie uwzględniał propozycje działań Zespołu określone w Strategii. Jednym z działań przewidzianych w Strategii jest ustalenie ścieżki awansu zawodowego pielęgniarek i położnych.

Ścieżka awansu zawodowego pielęgniarki i położnej jest ustalana obecnie przez pracodawcę m.in. na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami.

W ocenie Zespołu jedną z możliwości uregulowania kwestii awansu zawodowego pielęgniarek i położnych jest wprowadzenie zmian w ww. rozporządzeniu. W ramach prac nad Strategią wypracowano propozycje tych zmian, które zakładają dwie grupy stanowisk:

1) dla asystentów pielęgniarek lub położnych i asystentów specjalistów pielęgniarek lub położnych.

Stanowiska te określają ścieżkę awansu zawodowego pielęgniarek i położnych posiadających tytuł magistra pielęgniarstwa lub położnictwa w zależności od stażu pracy i posiadania tytułu specjalisty. Jest to również realizacja wniosku przedstawicieli związków zawodowych pielęgniarek i położnych oraz samorządu zawodowego pielęgniarskiego, umożliwiająca pielęgniarkom i położnym posiadającym tytuł magistra pielęgniarstwa lub położnictwa, zdobycia awansu na stanowisko:

1) asystent pielęgniarka lub położna – (staż 3 lata);
2) młodszy asystent pielęgniarka lub położna – (bez wymaganego stażu);
3) starsza pielęgniarka i starsza położna – (bez wymaganego stażu).

W zakresie stanowisk pracy przeznaczonych dla pielęgniarek i położnych proponuje się wprowadzenie przepisów o charakterze doprecyzowującym i porządkującym, tj.:

1) usunięcie stanowiska stażystka pielęgniarka i stażystka położna – ponieważ nie ma już
wymogu odbywania stażu;
2) uzupełnienie w części dotyczącej wymagań kwalifikacji, prawidłowego określenia uzyskanego wykształcenia – dla osób posiadających specjalizację i licencjat – przez dodanie sformułowania „tytuł specjalisty” i „tytuł licencjata” (w zakresie specjalizacji i licencjatu).

Przepis w zakresie wymagań kwalifikacyjnych, gdzie wskazywano tytuł specjalisty w dziedzinie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub organizacji i zarządzania lub w innej dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia, zastąpiono ogólnym przepisem „tytuł specjalisty w dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia”.

Dla stanowisk pielęgniarki lub położnej oddziałowej, zastępcy pielęgniarki lub położnej oddziałowej, pielęgniark lub położnej koordynującej i nadzorującej pracę innych pielęgniarek i położnych umożliwiono pełnienie tych funkcji nie tylko osobom legitymującym się stażem pracy w szpitalu, ale we wszystkich podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami udzielających całodobowo świadczeń zdrowotnych.

W związku z tym, że przepisy dotyczące stanowisk pracy, które łącznie były zamieszczone na jednakowych rodzajach stanowisk dla pielęgniarek i położnych w pionie kadry kierowniczej sprawiały w praktyce duże problemy interpretacyjne (np. lp. 2 i 8 obowiązującego taryfikatora kwalifikacyjnego) – rozdzielono te rodzaje stanowisk.

Zobacz projekt przedmiotowego rozporządzenia

źrodło: Ministerstwo Zdrowia

Wybrał: Mariusz Mielcarek