……………………………………………………….
Praca pochodzi z Kwartalnika „Bioethica”, Biuletynu Informacyjnego Studenckiego Koła Naukowego Etyki i Bioetyki Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
www.katedranaukspolecznych.ump.edu.pl
www.facebook.com/Bioethica
.
Etyka vs praktyka:
raport z projektu.
Autor raportu: Karolina Matecka [email protected]
Słowo wstępne: Anna Płażewska [email protected]
Dialog dotyczący tematów etycznych jest niezwykle trudny. Poziom owej trudności wyznaczany jest przez różnicę w poglądach, postawach czy świadomości uczestników toczącej się rozmowy. Porozumienie bywa także nieosiągalne z powodu braku lub niewłaściwej komunikacji pomiędzy nadawcą a odbiorcą. Omylnie zrozumiane intencje mogą powodować skutek odwrotny od zamierzonego. Na szczęście posiadamy prawo. Prawo jest osiągnięciem ludzkiej cywilizacji, ponieważ, jako forma przez nas stworzona, pozwala dopasowywać się do jej granic, daje nam poczucie koherencji.
Jednocześnie to istoty ludzkie prawo tworzą – to nieustanne ścieranie się demiurga z jego tworem staje się continuum codzienności. Jak w każdym aspekcie naszego życia nieodzowny staje się horacjański złoty środek – nie zapominajmy o zasadzie, iż nieznajomość prawa nie zwalnia z jego przestrzegania. Miejmy także świadomość, iż słowo prawne po pierwsze tworzy człowiek, po drugie jest interpretowalne i jako takie staje się przedmiotem naszej dyskusji w dylematach etycznych. Etyka pojawia się tam, gdzie dylemat, wkracza także w obszar, w którym pojawia się nieścisłość.
Cóż bowiem w sytuacji, w której empiria jest niezgodna z teorią?
Raport z projektu
Podanie leku bez zlecenia lekarskiego w sytuacji pogorszenia się stanu zdrowia i życia pacjenta w momencie nieobecności lekarza.
Autorki projektu: Ewelina Krajewska, Paulina Król, Marzena Kulig, Katarzyna Lietzau, Paulina Linka, Karolina Matecka.
Pomysł na powyższy temat narodził się z dylematu, z którym musiałam się zmierzyć podczas dyżuru w swojej pracy zawodowej. Podzieliłam się nim z koleżankami z grupy i razem stwierdziłyśmy, że to właściwy temat na projekt z przedmiotu Bioetyka; realizowanego w ramach I roku studiów magisterskich na kierunku Pielęgniarstwo pod kierunkiem dr Katarzyny Głodowskiej i prof. Michała Musielaka.
Cele projektu
Naszym głównym celem było zbadanie, czy powyższy dylemat występuje wśród personelu pielęgniarskiego i położniczego oraz jaka jest jego częstość. Chciałyśmy także dowiedzieć się, w jaki sposób rozwiązywany jest ten problem. Ponadto chciałyśmy uświadomić środowisko medyczne o ograniczeniach prawnych dotyczących działań pielęgniarskich/położniczych w zakresie podawania leków pacjentom bez zlecenia lekarskiego, a także zaproponować debatę nad uzyskaniem w przyszłości większej samodzielności powyższego personelu zgodnie z posiadaną wiedzą, doświadczeniem umiejętnościami w zakresie podawania leków, dzięki uświadomieniu środowisku medycznemu o istnieniu problemu.
Badania
Przegląd polskiego piśmiennictwa i czasopism nie przyniósł nam żadnych rezultatów w poszukiwaniu danych dotyczących powyższego dylematu. Poszukiwania rozszerzyłyśmy o publikacje na stronach internetowych: forach oraz blogach, na których nie znalazłyśmy jednak odpowiedzi. W związku z tym postanowiłyśmy przeprowadzić badanie wśród personelu, którego ten temat dotyczy. Stworzyłyśmy kwestionariusz pilotażowy, składający się z 3 pytań otwartych i 8 zamkniętych, który wypełniło 40 pielęgniarek ze Szpitala Klinicznego im. H. Święcickiego w Poznaniu, gdzie pracuje jedna z autorek badania. Respondentki niechętnie wypełniały ankietę ze względu na ograniczoną anonimowość i bezpośrednie relacje z ankieterem. Dzięki wynikom powyższej ankiety mogłyśmy bardziej dopracować pytania, by były one konkretne i pomogły nam uzyskać odpowiedzi, które najbardziej odpowiadają rzeczywistości. Dopracowany kwestionariusz, wzbogacony o jedno otwarte pytanie, został wprowadzony jako ankieta elektroniczna oraz opublikowany na stronie Portalu Pielęgniarek i Położnych www.pielegniarki.info.pl. Wiadome jest, iż podanie leku przez pielęgniarkę bez zlecenia lekarskiego, który nie widnieje w spisie leków dopuszczonych do samodzielnego podania, określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, jest czynem karalnym, zwłaszcza, gdy konsekwencją działania jest śmierć bądź poniesienie uszczerbku na zdrowiu pacjenta. Internetowa publikacja ankiety pozwalała respondentom na całkowitą anonimowość i zapewnienie bezpieczeństwa podczas odpowiadania na zamieszczone w niej pytania, przez co możemy pochwalić się dużym zainteresowaniem naszą ankietą.
Wyniki
Zebrałyśmy łącznie 378 kwestionariuszy, z których odrzuciłyśmy niekompletne, co dało nam 364 ankiet. Średnia wieku respondentów wynosiła 39,5 lat, a średni staż pracy w zawodzie wynosił 17,5 roku. Aż 89,9% respondentów uważa za słuszne podawanie leków bez zlecenia lekarskiego w momencie stanu zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta; 88,9% ankietowanych zadeklarowało, że podałoby lek w powyższej sytuacji. Ponad 83 % przyznało się do podania leku bez zlecenia lekarskiego za przyczynę podając: stan zagrożenia życia chorego (37%), powikłania po zastosowanej terapii (24%), brak obecności lekarza w miejscu zdarzenia (19%) oraz odczuwanie bólu przez pacjenta (19%). Z badań wynika, że taka sytuacja miała miejsce więcej niż jeden raz wśród 93% badanych, którzy podali lek samodzielnie i tylko w ok. 1% przypadku samodzielne podanie leku spowodowało pogorszenie się stanu chorego. Wśród ankietowanych 65% z nich doświadczyło sytuacji w której podało lek bez zlecenia lekarskiego w celu ratowania życia pacjenta. Wyniki ukazały nam także sytuację dotyczącą zleceń lekarskich przekazywanych forma telefoniczną, gdzie 85% naszych ankietowanych przyznało się do podania leku po otrzymaniu zlecenia w takiej formie. Najczęstszą przyczyną podania leku na zlecenie telefoniczne był brak obecności lekarza w oddziale (44%), drugą z kolei przyczyną było lenistwo lekarza (25%), a 17% z podanych przyczyn stanowił dyżur nocny.
Podsumowanie i dyskusja
Wyniki przeprowadzonego przez nas badania pokazały, jak szeroki zakres ma szara strefa dotycząca samodzielności w podawaniu leków przez pielęgniarki i położne. Problem ten jest w Polsce obecny i powszechny, w większości przypadków spowodowany chęcią niesienia pomocy choremu w przypadku zagrożenia życia, bądź pogorszenia się stanu zdrowia. Wśród personelu medycznego panuje ciche przyzwolenie na praktykowanie samodzielności w podawaniu podawaniu leków. Pomimo wzrostu poziomu kształcenia pielęgniarek i położnych od 2007 roku, nie dąży się do zmiany przepisów i zwiększenia ich samodzielności zawodowej. Projekt z dnia 12 kwietnia 2012 roku Rozporządzenia Ministra Zdrowia rozszerzający ilość leków samodzielnie podawanych przez pielęgniarkę i położną do tej pory nie wszedł w życie. Trwają prace nad artykułem, który będzie dotyczył poruszonego przez nas dylematu i pozwoli na ukazanie problemu w szerszym gronie niż dotychczas.
Zobacz komentarze na facebooku
Zobacz wykresy
www.katedranaukspolecznych.ump.edu.pl
www.facebook.com/Bioethica
.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 15 lipca 2011r. o zawodach pielęgniarki i położnej
2. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego.
4. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011r. w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów, warunków wydawania oraz niezbędnych elementów dyplomów ukończenia studiów i świadectw ukończenia studiów podyplomowych oraz wzoru suplementu do dyplomu.
5. Kieczka K. Opieka profesjonalna i zakres kompetencji pielęgniarek w Polsce w świetle prawa w ostatnim stuleciu. Pielęgniarstwo XXI wieku 2010, 1-2 (30-31), 81-86.
6. https://www.pielegniarki.info.pl/article/view/id/4433 (dostęp z dnia 16.03.2014r.)
7. http://biznurse.pl/samodzielnosc-zawodowa/samodzielnosc-zawodowa-na-papierze-vs-w-realu (dostęp z dnia 16.03.2014r.)
