Interpelacja nr 9735

do ministra zdrowia

w sprawie złej sytuacji w polskich szpitalach, która jest wynikiem zmniejszającej się liczby pielęgniarek

   Szanowna Pani Minister! Pielęgniarstwo jest trudnym i bardzo odpowiedzialnym zawodem, w którym pielęgniarka spełnia swoje obowiązki wobec pacjenta i jego potrzeb medycznych, psychicznych, fizjologicznych oraz społecznych. Wykonuje swoją pracę na użytek wielu osób, zaczynając od noworodka poprzez osoby dorosłe do osób starszych, nie tylko, kiedy są chorzy lub ich życie jest zagrożone, ale również wtedy, gdy są zdrowi, aby pomóc im zachować je jak najdłużej.

   W Polsce liczba pielęgniarek i położnych przypadających na jednego pacjenta jest jedną z najniższych wśród państw Unii Europejskiej. Na tysiąc mieszkańców przypada niecałe sześć pielęgniarek. Nie do rzadkości należą więc oddziały szpitalne, na których średnio czterdziestoma pacjentami opiekuje się jedna pielęgniarka. Szpitalom w całej Polsce drastycznie brakuje pielęgniarek, co w niedalekiej przyszłości z pewnością doprowadzi do pogorszenia sytuacji w służbie zdrowia. W niektórych szpitalach już dzisiaj brakuje nawet połowy pielęgniarek, co bez wątpienia ma znaczny wpływ na jakość leczenia pacjentów, a nawet może zagrażać ich życiu lub zdrowiu.

   Dodatkowym czynnikiem, który z pewnością przyczynia się do spadku zainteresowania tym zawodem, jest zbyt niskie wynagrodzenie.

   W związku z powyższym zagadnieniem proszę Panią Minister o odpowiedź na następujące pytania:

   1. Jakie kroki zamierza podjąć Ministerstwo Zdrowia w celu zapewnienia odpowiedniej opieki pielęgniarskiej pacjentom w placówkach służby zdrowia?

   2. Czy Ministerstwo Zdrowia planuje w najbliższym czasie przeznaczyć dodatkowe środki na wynagrodzenia dla pracujących w szpitalach pielęgniarek?

   Z poważaniem

   Poseł Mieczysław Marcin Łuczak

   Wieluń, dnia 18 maja 2009 r.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją pana posła Mieczysława M. Łuczaka w sprawie złej sytuacji w polskich szpitalach, która jest wynikiem zmniejszającej się liczby pielęgniarek, przesłaną pismem Pana Marszałka znak: SPS-023-9735/09 z dnia 29 maja 2009 r., uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień:
Zgodnie z art. 44 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm.) odpowiedzialność za zarządzanie publicznym zakładem opieki zdrowotnej ponosi kierownik zakładu, który kieruje zakładem, reprezentuje go na zewnątrz i jest przełożonym pracowników zakładu. Na kierowniku zakładu opieki zdrowotnej, jako pracodawcy, spoczywa obowiązek organizacji procesu pracy i zapewnienia warunków niezbędnych do prawidłowego udzielania świadczeń zdrowotnych.
Uprawnienia ministra zdrowia, jeżeli chodzi o określanie zasad wynagradzania pracowników publicznych zakładów opieki zdrowotnej, są ograniczone do ściśle określonych przypadków. Wydane na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 8 czerwca 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 52, poz. 543, z późn. zm.) w § 1 stanowi, że jego przepisy stosuje się jedynie do pracowników zatrudnionych w:
1) publicznych zakładach opieki zdrowotnej prowadzonych w formie jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego,
2) zakładach opieki zdrowotnej utworzonych przez organy, o których mowa w art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, ze zm.). Przywołane rozporządzenie w załączniku nr 1 ustala tabelę miesięcznych stawek wynagrodzenia zasadniczego. Zgodnie z wytycznymi ministra finansów i przyznanym limitem środków finansowych w budżecie ministra zdrowia na 2009 r. przewidziane zostało zwiększenie wynagrodzeń w ww. zakładach o 2% w stosunku do 2008 r.
Jednakże większość pracowników medycznych zatrudnionych jest w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej, które w sposób autonomiczny decydują o podziale kwot stanowiących ich przychód, w tym również o wysokości środków przekazywanych na wynagrodzenia pracowników. Minister zdrowia nie posiada przy tym uprawnień do wkraczania w uprawnienia ww. pracodawców.
Należy jednak podkreślić, że pracodawcy, podejmując działania związane z ustaleniem wysokości wynagrodzeń, zobowiązani są do przestrzegania obowiązujących przepisów prawa, w tym w szczególności Kodeksu pracy oraz ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Kodeks pracy wyraźnie wskazuje, jakie kryteria oceny stosować powinien pracodawca, określając wysokość wynagrodzeń poszczególnych pracowników. Zgodnie z art. 77 § 1 K.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.
Jednocześnie pragnę poinformować, że aktualnie w Ministerstwie Zdrowia z udziałem przedstawicieli środowiska pielęgniarek i położnych podejmowane są prace dotyczące możliwości uregulowania kwestii związanych z normami zatrudniania i zasadami wynagradzania pielęgniarek i położnych. Ponadto Ministerstwo Zdrowia, wspólnie z przedstawicielami Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych, Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych oraz Narodowym Funduszem Zdrowia, prowadzi ustalenia zmierzające do ewentualnego powołania zespołu ds. taryf, którego zadaniem miałoby być opracowanie, na podstawie wartościowania stanowisk pracy, projektu systemu wynagradzania pielęgniarek i położnych.
Ministerstwo Zdrowia dostrzega problem dotyczący możliwości braku personelu pielęgniarskiego w dłuższej perspektywie czasu, przy stale rosnącym zapotrzebowaniu społecznym na świadczenia pielęgnacyjne oraz opiekuńcze. W związku z powyższym ustalane przez ministra zdrowia corocznie limity przyjęć na wyższe uczelnie na kierunki pielęgniarstwo i położnictwo z roku na rok są zwiększane. Liczba miejsc przyjęć na te kierunki od roku akademickiego 2003/2004 do roku 2008/2009 wzrosła z 3625 do 12 875 miejsc (z wyłączeniem studiów pomostowych). Stale rośnie liczba uczelni prowadzących kierunki pielęgniarstwo i położnictwo, którym minister zdrowia udziela akredytacji potwierdzającej spełnianie obowiązujących standardów kształcenia. W roku akademickim 2007/2008 kształcenie na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo prowadzone było w 53 szkołach wyższych, a od roku 2008/2009 kształcenie w tych zawodach prowadzi już 61 uczelni, co świadczy o rosnącym zainteresowaniu tymi kierunkami studiów zarówno ze strony uczelni, jak i przyszłych studentów.
Powyższe działania Ministerstwa Zdrowia spowodowały, iż liczba absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo stale wzrasta. Dla porównania w roku 2005 liczba absolwentów pielęgniarstwa wynosiła 2071, a w 2008 r. – 4558 (z wyłączeniem studiów pomostowych). W przypadku położnych wzrost liczy absolwentów tego kierunku przedstawia się następująco: w roku 2005 – 283 absolwentów, a w 2008 r. – 718.
Przedstawiając powyższe, pragnę również poinformować, iż mając na uwadze zmniejszającą się liczbę czynnych zawodowo pielęgniarek oraz zapewnienie pacjentom świadczeń opiekuńczo-higienicznych, minister zdrowia spowodował, że w szkołach medycznych rozpoczęło się od roku 2007 kształcenie w zawodzie opiekuna medycznego. Nowy zawód medyczny został wpisany do rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. Nr 124, poz. 860, ze zm.). Zadaniem opiekuna medycznego będzie pomoc osobie chorej i niesamodzielnej w zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych, pomoc w utrzymaniu aktywności społecznej oraz pomoc w rozwiązywaniu problemów higienicznoopiekuńczych pacjenta. Wprowadzenie do systemu opieki zdrowotnej osoby profesjonalnie przygotowanej do wykonywania czynności higieniczno-opiekuńczych pozwoli na efektywniejsze wykorzystanie czasu pracy pielęgniarki.
Z poważaniem