Minister zdrowia Ewa Kopacz, w dniu 16 grudnia 2007 roku podczas obrad sejmowej Komisji Zdrowia, przedstawiła zamierzenia legislacyjne swojego resortu na pierwsze półrocze 2008 roku. Poinformowała posłów, że projekty nowelizacji ustaw: o samorządzie zawodowym oraz zawodach pielęgniarki i położnej, zostaną skierowane pod obrady Komisji w czerwcu 2008 roku.  Także wiceminister zdrowia  Marek Twardowski w kwietniu 2008 roku w odpowiedzi na interpelację poselską potwierdził, że nowelizacja obu ustaw zostanie przedstawiona w podanym przez panią minister terminie. I co wyszło z obietnic minister zdrowia złożonych najliczniejszej grupie zawodowej działającej w obszarze ochrony zdrowia? Do tej pory ich nie zrealizowała!

    W dniu 2 czerwca 2009 roku, czyli z rocznym opóźnieniem, przedmiotowe projekty ujrzały światło dzienne i zostały skierowane do konsultacji społecznych. Nie wiadomo co się dzieje obecnie z  projektem ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. W ramach konsultacji społecznych można było składać uwagi do projektu ustawy do dnia 1 lipa 2009 roku. Mamy połowę września 2009 roku i cisza! Na stronie ministerstwa zdrowia nawet nie opublikowano dotąd zgłoszonych uwag i propozycji w przebiegu konsultacji społecznych. Ponadto z planu pracy sejmowej komisji zdrowia na drugie półrocze 2009 roku wynika, że komisja nie zajmie się w tym roku nowelizacją ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.   

   Środowisko zawodowe polskich pielęgniarek i położnych zasługuje na nowoczesne ustawy regulujące wykonywanie ich zawodu oraz na akty wykonawcze – zwłaszcza, że obecnie zawarte w przepisach rozwiązania i zapisy wzbudzają liczne kontrowersje. Niewywiązanie się pani minister ze złożonej posłom oraz naszemu środowisku zawodowemu deklaracji należy traktować jako lekceważenie prawie dwustu tysięcy pielęgniarek i położnych.  Na skutek  zaniechań legislacyjnych Ministerstwa Zdrowia, nadal obowiązuje rozporządzenie z 1997 roku określające, jakie leki może podać pacjentowi pielęgniarka lub położna bez zlecenia lekarskiego. Wykaz tych leków jest kuriozalny i  znacznie skromniejszy od listy medykamentów, które można zakupić bez recepty na każdej stacji benzynowej!!! Szczegółowa analiza przedmiotowego rozporządzenia prowadzi do wniosków, że jego zapisy uwłaczają godności zawodowej polskich pielęgniarek i położnych, a hasło znanej sieci handlowej   NIE DLA IDIOTÓW, mogłoby – w kontekście omawianego problemu – brzmieć:  NIE DLA PIELĘGNIAREK.

 Zachęcam do lektury pierwszego cyklicznego komentarza redakcyjnego Portalu i Gazety Pielęgniarek i Położnych dotyczącego nowelizacji ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.

 

Instytucja "Przerwy w wykonywaniu zawodu"
w świetle obowiązujących regulacji prawnych
 oraz projektu nowelizacji ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 2 czerwca 2009 roku. 

 

  Obowiązujące regulacje prawne w bardzo ubogi sposób regulują kwestię przerwy w wykonywaniu zawodu pielęgniarki i położnej. W ustawie o zawodach zapisano:

Art. 15. 1. Podjęcie wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej po upływie pięciu lat od ukończenia stażu podyplomowego lub po przerwie w wykonywaniu zawodu dłuższej niż pięć lat wymaga odbycia przeszkolenia.
2. Okręgowa rada pielęgniarek i położnych ustala program i sposób przeszkolenia, o którym mowa w ust. 1.

  To wszystko. W dwóch zdaniach uregulowano  kwestię, mającą poważne znaczenie dla przebiegu pracy zawodowej wielu pielęgniarek i położnych. 

  Takie zapisy powodowały wiele kontrowersji, interpretacji oraz dramatów członków naszej grupy zawodowej. Tak dramatów!

  Bo jak nazwać sytuację kiedy pielęgniarka po przerwie w wykonywaniu zawodu ukończyła studia licencjackie, a urzędnicy z izby okręgowej pielęgniarek i położnych  wysyłają ją na … przeszkolenie. Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który orzeka w 2007 roku, że "nie ma obowiązku odbycia przeszkolenia pielęgniarka, posiadająca stwierdzone prawo wykonywania zawodu, po przerwie w jego wykonywaniu dłuższej niż pięć lat, jeżeli w tym czasie ukończyła studia wyższe".

    Natomiast w 2002 roku Sąd Najwyższy zasądza na rzecz pielęgniarki odszkodowanie od izby pielęgniarek i położnych w Katowicach w kwocie 20 tysięcy złotych.  Sąd orzeka, że "odmowa udzielenia przez organ samorządu pielęgniarek i położnych pomocy członkowi samorządu w odbyciu przeszkolenia, umożliwiającego podjęcie wykonywania zawodu pielęgniarki po pięcioletniej przerwie w wykonywaniu tego zawodu, może uzasadniać odpowiedzialność na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych". Izba stała na stanowisku, że obowiązkiem izby jest jedynie opracowanie programu szkolenia, program taki  sporządziła lecz nie zawierał on informacji o podmiotach organizujących szkolenia ani o zasadach, na jakich mogą uczestniczyć w nich pielęgniarki. Najwyższy stwierdził w uchwale, że "za minimum obowiązków organu samorządu pielęgniarskiego należy uznać wskazanie członkowi samorządu podmiotu, który w oznaczonym czasie i miejscu przeprowadziłby szkolenie umożliwiające podjęcie wykonywania zawodu pielęgniarki".

Ponadto dotychczasowe zapisy ustawowe w zakresie przerwy w wykonywaniu zawodu pielęgniarki i położnej nie odpowiadały na następujące zagadnienia:

1. Jaki okres czasu należy wykonywać zawód np. po czteroletniej przerwie w wykonywaniu zawodu aby nie było 5 letniej przerwy w wykonywaniu zawodu i rozpoczął się bieg kolejnego okresu pięcioletniego nie wykonywania zwodu?
2. Wykonywanie jakich czynności lub zadań może zostać uznane za przerwę w  wykonywaniu zawodu. Chodzi tu np. o pielęgniarki wykonujące zadania perfuzjonisty, dyspozytora medycznego, opiekunki w DPS itd.

  Tym zagadnieniom poświęciłem artykuł w nr 2 Gazety Pielęgniarki i Położnej na stronie 12 pt. Pytanie do redakcji Portalu Pielęgniarek i Położnych:"Kiedy powinnam wrócić do pracy, aby moje prawo wykonywania zawodu nie wymagało odnowienia"?

 

  Przejdźmy teraz do analizy propozycji ministerstwa zdrowia w zakresie przerwy w wykonywaniu zawodu pielęgniarki i położnej zawartej w projekcie nowelizacji ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 2 czerwca 2009 roku.  

  Ministerstwo proponuje następujące zapisy:

 

 

 

Art. 36. 1. Pielęgniarka, położna, która nie wykonuje zawodu przez okres dłuższy niż 5 lat w okresie ostatnich 6 lat, a zamierza podjąć jego wykonywanie, ma obowiązek zawiadomić o tym właściwą okręgową radę pielęgniarek i położnych i odbyć trwające nie dłużej niż 6 miesięcy przeszkolenie pod nadzorem innej osoby uprawnionej do wykonywania odpowiednio zawodu pielęgniarki, położnej, legitymującej się co najmniej 5 letnim doświadczeniem zawodowym, zwanym dalej „opiekunem”. Opiekuna wskazuje kierownik
podmiotu, w którym odbywane jest przeszkolenie.
2. Okręgowa rada pielęgniarek i położnych określi miejsce, z zastrzeżeniem ust. 3, czas trwania i program przeszkolenia dla pielęgniarki, położnej, o której mowa w ust. 1.
3. Przeszkolenie może odbyć się również na podstawie umowy o pracę u pracodawcy, który zatrudnia albo ma zamiar zatrudnić pielęgniarkę, położną, o której mowa w ust. 1.
4. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych określi, w drodze uchwały, ramowy program przeszkolenia, czas trwania, sposób i tryb odbywania oraz zaliczenia przeszkolenia, mając na uwadze konieczność odnowienia wiedzy i umiejętności praktycznych przez pielęgniarki, położne powracające do wykonywania zawodu oraz czas, w którym pielęgniarka, położna niewykonywała zawodu.

  Uzasadniając je w następujący sposób:

"Istotną zmianę w stosunku do obowiązującej ustawy (obecnie jej art. 15) zawiera projektowany art. 36. Zgodnie z nim pielęgniarka, położna, która nie wykonuje zawodu przez okres dłuższy niż 5 lat w okresie ostatnich 6 lat, a zamierza podjąć jego wykonywanie, ma obowiązek zawiadomić o tym właściwą okręgową radę pielęgniarek i położnych i odbyć trwające nie dłużej niż 6 miesięcy przeszkolenie pod nadzorem innej osoby uprawnionej do wykonywania odpowiednio zawodu pielęgniarki, położnej, legitymującej się co najmniej 5 letnim doświadczeniem zawodowym. Opiekuna wskazuje kierownik podmiotu, w którym odbywane jest przeszkolenie. Do kompetencji okręgowej rady pielęgniarek i położnych będzie należało wskazanie miejsca, oraz określenie czasu trwania i programu przeszkolenia dla pielęgniarki, położnej chcącej powrócić do zawodu (przepis ten określa podstawową zasadę przeszkolenia). Jednocześnie zostanie stworzona druga możliwość, zgodnie z którą przeszkolenie może odbyć się również na podstawie umowy o pracę u pracodawcy, który zatrudnia albo dopiero ma zamiar zatrudnić pielęgniarkę, położną po pięcioletniej przerwie w wykonywaniu zawodu. Taka konstrukcja przyjęta w art. 36 ust. 3 ma umożliwić elastyczny sposób odbywania przeszkolenia. Tym samym z możliwości przeszkolenia będzie mogła skorzystać pielęgniarka, położna nosząca się dopiero z zamiarem powrotu do zawodu (ust. 2), jaki i ta która już pracuje albo ma już konkretną propozycję pracy (ust. 3). Jednak w każdym przypadku to okręgowa rada będzie ustalała program przeszkolenia. Oczywiście sytuacja określona w ust. 3 będzie miała miejsce wyłącznie u pracodawcy, u którego będzie możliwe zrealizowanie programu przeszkolenia. W celu ujednolicenia zasad odbywani przeszkolenia Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych określi, w drodze uchwały, ramowy program przeszkolenia, czas jego trwania, sposób i tryb odbywania oraz jego zaliczenia, mając na uwadze konieczność odnowienia wiedzy i umiejętności praktycznych przez pielęgniarki, położne powracające do wykonywania zawodu oraz czas niewykonywania zawodu. Tak więc, Naczelna Rada stworzy ogólne ramy programowe pod które okręgowe rady będą podporządkowywały konkretne stany faktyczne w postaci programu przeszkolenia dla danej osoby. Jednocześnie Naczelna Rada będzie mogła zróżnicować czas trwania przeszkolenia w zależności od długotrwałości przerwy w wykonywaniu zawodu (ust. 1 omawianego artykułu w związku z ust. 4, gdzie zostały umieszczone wytyczne do wydania przedmiotowej uchwały)."

Powyższy tekst w cudzysłowie pochodzi z uzasadnienia do projektu, który stanowi integralną część projektu nowelizacji ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej – 50 strona projektu.

 

  Pierwsza sprawa, która rzuca się w oczy po wstępnej analizie propozycji ministerstwa  to kwestia zapisu:

"Pielęgniarka, położna, która nie wykonuje zawodu przez okres dłuższy niż 5 lat w okresie ostatnich 6 lat (…)"

  Z powyższego zapisu wynika, że pielęgniarka która mała np. cztery lata przerwy w wykonywaniu zawodu, następnie wykonywała zawód przez jedenaście miesięcy, później przez kolejne trzynaście miesięcy nie wykonywała zawodu w przypadku podjęcia pracy w charakterze pielęgniarki będzie musiała przejść przeszkolenie gdyż – nie wykonuje zawodu przez okres dłuższy niż 5 lat w okresie ostatnich 6 lat (…)"

Wniosek: W powyższym przypadku pielęgniarka lub położna, która w ostatnich dwóch latach wykonywała zawód przez trzynaście miesięcy będzie musiała przejść przeszkolenie?!? Np. sześć miesięcy!

  Kolejna sprawa. To kwalifikacje zawodowe osoby pod kierunkiem której pielęgniarka będzie odbywała przeszkolenie. Ustawa wymaga aby była to osoba "legitymująca się co najmniej 5 letnim doświadczeniem zawodowym". A taką osobę wskazuje podmiot w którym odbywać się będzie przeszkolenie. Natomiast ustawa milczy w zakresie kwalifikacji urzędników izby, którzy będą decydować o "czasie trwania  i programie przeszkolenia".

  Ministerstwo zdrowia postępuje według zasady, że w sprawach w których mogą być problemy z ich racjonalnym uregulowaniem odpowiedzialność zrzuca na samorząd pielęgniarek i położnych. Tak jest i w tym przypadku. Proponowana regulacja, że "Naczelna Rada (…) określi ramowy program przeszkolenia" powinien brzmieć: Minister zdrowia w porozumieniu z Naczelną Radą określi ramowy program…

  Ponadto warto zauważyć, że ustawa nie określa wymogów wymaganych od "miejsca przeszkolenia". Nie wiadomo czy ma to być zakład opieki zdrowotnej? Czy może takie przeszkolenie prowadzić pielęgniarka wykonująca zawód we własnym niepublicznym zakładzie opieki zdrowotnej?  Prowadząca indywidualną praktykę?Wreszcie czy takie przeszkolenie może odbyć się np. w Domu Pomocy Społecznej?

  To, że w projekcie ustawy zapisano: "Przeszkolenie może odbyć się również na podstawie umowy o pracę u pracodawcy, który zatrudnia albo ma zamiar zatrudnić pielęgniarkę, położną" … odbywającą przeszkolenie jest kuriozalne. Wartość tego zapisu jest taka sama jakby zapisano, że pielęgniarka może pić podczas szkolenia herbatę! Żaden przepis prawny nie zakazuje takiego rozwiązania, że podmiot w którym będzie odbywało się przeszkolenie zawrze z daną osobą umowę o pracę. Ustawa nie powinna regulować poszczególnych kwestii w sposób, że ktoś czy coś "może". A czy może pielęgniarka odbywać przeszkolenie w ramach wolontariatu? Może. A tego nie zapisano. Może odbywać przeszkolenie na podstawie umowy cywilnoprawnej. Może. A tego nie zapisano. Takie podejście do tematu powoduje, że poszczególne zapisy tylko "zaśmiecają" ustawę.

  I tutaj należy podjąć kolejny aspekt którego ustawa nie podejmuje. Kto ponosi koszty finansowe przeszkolenia? W jaki sposób zabezpieczone są interesy pielęgniarek i położnych które będą kierowane przez urzędników izby na przeszkolenie? Co w sytuacji kiedy dana pielęgniarka zostanie skierowana na przeszkolenie, a koszt przeszkolenia wyniesie np. 5 tys. złotych? Ustawa nie reguluje tego zagadnienia. Wprowadza tylko nakaz przeszkolenia, ale nie odnosi się do kwestii jego kosztów.

  Koszty przeszkolenia będą wypadkową czasu jego trwania, który ma wynosić "nie dłużej niż 6 miesięcy". Ustawa nie określa minimalnego czasu trwania przeszkolenia. Czas trwania powinien zostać określony w wymiarze godzinowym. Bowiem przeszkolenie może trwać np. sześć miesięcy w wymiarze całego etatu lub sześć miesięcy w wymiarze 1/2 etatu. Oba warianty są dopuszczalne w kontekście zaproponowanych zapisów. Kto będzie decydował jaki wariant będzie zastosowany wobec konkretnej pielęgniarki lub położnej? Urzędnik izbowy? Tak nie powinno być, że takie decyzje będą zależały od subiektywnej oceny izbowego urzędnika. Np. wymiar miesięczny czasu pracy pielęgniarki lub położnej przechodzącej przeszkolenie powinna określać ustawa.  

  Ustawa ponadto nie reguluje w jakim terminie izba powinna wydać skierowanie pielęgniarce składającej w izbie wniosek o przeszkolenie.

  W przedmiotowym projekcie brak jasnego określenia odpowiedzialności za przebieg przeszkolenia. Czy odpowiedzialność wraz  wszystkimi konsekwencjami ponosi izba kierująca na przeszkolenie czy dany podmiot w którym odbywa się przeszkolenie?

  Jeszcze jeden aspekt omawianego zagadnienia. Czy do przerwy w wykonywaniu zawodu wliczać np. urlop wypoczynkowy, urlop macierzyński, chorobowe? Od kogo zależeć będzie interpretacja w tej kwestii? Od urzędnika izbowego? Tak nie może być. Powinno zostać to uregulowane ustawą.

  Jaki jest status pielęgniarki, która podczas "przerwy w wykonywaniu zawodu" ukończyła studia, studia pomostowe, specjalizację lub kurs kwalifikacyjny?

Zapis w uzasadnieniu do projektu ustawy: "Tym samym z możliwości przeszkolenia będzie mogła skorzystać pielęgniarka, położna nosząca się dopiero z zamiarem powrotu do zawodu (ust. 2), jaki i ta która już pracuje albo ma już konkretną propozycję pracy" budzi zdziwienie. Przecież według projektu ustawy pielęgniarka, która nie wykonuje zawodu przez okres dłuższy niż 5 lat w okresie ostatnich 6 lat (…)" nie może wykonywać zawodu, bez odbycia przeszkolenia!

Ministerstwo zdrowia poprzez treść uzasadnienia do projektu ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej udowadnia sobie samo, że stworzyło legislacyjny bubel.

Mariusz Mielcarek

14 września 2009 roku 

P.S. Warto zauważyć, że ministerstwo w projekcie ustawy nie definiuje pojęcia "przerwa w wykonywaniu zawodu"! Kiedy zachodzi sytuacja, że mamy do czynienia z przedmiotową przerwą?  No właśnie. Logika wskazuje, że z przerwą mamy do czynienia w sytuacji, kiedy dana pielęgniarka lub położna nie wykonuje zawodu. Ale kiedy zaczynamy analizować na czym według projektu ustawy polega wykonywanie zawodu to … Ale o tym w następny poniedziałek 21 września.

Pozdrawiam wszystkich

Mariusz Mielcarek