Interpelacja nr 4927
do ministra pracy i polityki społecznej
w sprawie świadczenia usług pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych w domach pomocy społecznej
Szanowna Pani Minister! Domy pomocy społecznej są niezbędnym i nieocenionym miejscem dla wielu osób, które po osiągnięciu określonego wieku i braku pomocy ze strony najbliższych (z różnych przyczyn), a często posiadających znaczny stopień niepełnosprawności, wskazujący na konieczność opieki osób trzecich, nie mogą liczyć na inną formę pomocy niż pobyt w tego typu placówce. Stanowią jedyne miejsce gwarantujące spokój, bezpieczeństwo i opiekę w okresie, kiedy jej najbardziej potrzebują. Często mieszkańcami domów pomocy społecznej są osoby przewlekle chore, które wymagają nieustającej opieki zdrowotnej i codziennej pielęgnacji.
Zgodnie z art. 19 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej należy do zadań własnych samorządu powiatowego. Domy pomocy społecznej mają świadczyć usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, ale zgodnie z przepisami ministerstwa pracy domy pomocy społecznej nie mogą świadczyć usług medycznych, jedynie spoczywa na nich obowiązek umożliwienia i zorganizowania pomocy mieszkańcom w dostępie do korzystania ze świadczeń zdrowotnych przysługujących im na podstawie przepisów o świadczeniach z ubezpieczenia zdrowotnego i finansowanych z opłacanych, między innymi przez mieszkańców domów pomocy społecznej, składek zdrowotnych. Domy nie świadczą usług zdrowotnych, ponieważ nie posiadają statusu zakładu opieki zdrowotnej.
Obecnie we wszystkich domach pomocy społecznej są zatrudniane pielęgniarki wyspecjalizowane w opiece nad przewlekle chorymi ludźmi. Wiąże się to przede wszystkim z koniecznością obecności pielęgniarek przez całą dobę, a nie tylko na chwilę, gdyż pensjonariusze potrzebują intensywnej pielęgnacji – przeciwodleżynowej, cewnikowania, iniekcji dożylnych itp. Pielęgniarki, jako jedyni pracownicy w DPS-ach, mają uprawnienia do użycia środków przymusu bezpośredniego, czyli unieruchomienia osoby, by podać jej leki. Wykonują one obowiązki długoterminowej i pełnej opieki nad pacjentami domów pomocy społecznej, ale ich podstawa zatrudnienia jest inna niż pozostałych pielęgniarek.
Pielęgniarki zatrudnione w placówkach służby zdrowia są pracownikami służby zdrowia i podlegają przepisom ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (t. j. Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89). Ich wynagrodzenie jest finansowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. W przypadku domów pomocy społecznej nie ma możliwości finansowania wynagrodzeń przez NFZ, ponieważ domy pomocy społecznej nie są zakładami opieki zdrowotnej, lecz jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej. Pielęgniarki zatrudnione w samorządowych domach pomocy społecznej są pracownikami samorządowymi i podlegają zapisom ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593, z późn. zm.) oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagrodzenia pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 146, poz. 1222, z późn. zm.).
W związku z tym wszelkie regulacje płac, dodatki, przywileje, które otrzymują pielęgniarki zatrudnione w placówkach służby zdrowia, nie dotyczą pielęgniarek zatrudnianych w domach opieki społecznej.
Zwracam się zatem do Pani Minister z zapytaniem: Czy pielęgniarki opiekujące się pensjonariuszami domów pomocy społecznej nie powinny być objęte takimi samymi regulacjami prawnymi jak pielęgniarki zatrudnione w placówkach służby zdrowia? Czy ich niezwykle ciężka praca, pełna poświęceń i ogromnego zaangażowania, nie powinna być godziwie wynagradzana, adekwatnie do pozostałych pracowników służby zdrowia?
W przypadku pielęgniarek zatrudnianych w jednostkach traktowanych jako placówki samorządowe płace są regulowane samodzielnie przez pracodawców (ze względu na bardzo szeroki zakres działania jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego oraz zróżnicowane możliwości finansowe poszczególnych pracodawców) na podstawie tabeli punktowych rozpiętości kategorii zaszeregowania. Finansowanie wydatków na wynagrodzenia pracowników samorządowych następuje w ramach środków przewidzianych na ten cel w budżetach własnych jednostek samorządu terytorialnego. Przepisy te umożliwiają ustalenie pożądanego u danego pracodawcy poziomu stawek wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego, jednakże w rzeczywistości nie zdaje to egzaminu ze względu na bardzo napięte i ograniczone środki finansowe, co automatycznie uniemożliwia dostosowanie warunków finansowych pielęgniarek zatrudnianych w domach pomocy społecznej do warunków pielęgniarek zatrudnianych w placówkach służby zdrowia (dodatki za pracę w porze nocnej, druga zmiana, niedziele, święta itp.). Ponadto daje się zauważyć ogromne różnice w zarobkach pielęgniarek zatrudnianych w domach pomocy społecznej w całej Polsce. Różnice te występują w zależności od typu domu, organu prowadzącego dom lub województwa.
Z poważaniem
Poseł Tomasz Kulesza
Warszawa, dnia 26 sierpnia 2008 r.
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej – z upoważnienia ministra –
na interpelację nr 4927
w sprawie świadczenia usług pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych w domach pomocy społecznej
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na otrzymaną za pośrednictwem Pana Marszałka, przy piśmie z dnia 11 września br. znak SPS-023-4927/08, interpelację pana posła Tomasza Kuleszy dotyczącą świadczenia usług pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych w domach pomocy społecznej, uprzejmie informuję, że:
Jak słusznie zauważa w swojej interpelacji pan poseł, dom pomocy społecznej jest jednostką organizacyjną samorządu powiatowego finansowaną z zadań własnych. Wobec powyższego personel zatrudniony w domu pomocy społecznej jest personelem samorządowym, wynagradzanym ze środków samorządowych, zgodnie z regulacjami zawartymi w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Dom pomocy społecznej nie świadczy usług zdrowotnych, ponieważ nie posiada statusu zakładu opieki zdrowotnej, tak więc personel medyczny etatowo zatrudniony w domu nie podlega przepisom dotyczącym wynagradzania pracowników ochrony zdrowia.
Systemy wynagradzania mające zastosowanie do określonej grupy pracowników są z reguły pochodnymi przepisów regulujących ich status prawny. Warunki wynagradzania i świadczenia związane z pracą określają obowiązujące u danego pracodawcy przepisy szczególne i inne przepisy prawa pracy. Z uwagi na powyższe możliwe i zasadne jest zróżnicowanie warunków wynagradzania określonych grup zawodowych zatrudnionych u pracodawców o odmiennym statusie prawnym.
Status prawny, w tym warunki wynagradzania pracowników zakładów opieki zdrowotnej, określają przepisy szczególne. Do pracowników zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej (funkcjonujących w sferze budżetowej, jak i poza tą sferą) ma zastosowanie ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z 30 sierpnia 1991 r. oraz wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze. Wymieniona ustawa w sposób odrębny i uwzględniający specyfikę zakładów opieki zdrowotnej, w tym przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych świadczeń zdrowotnych, ustala uprawnienia pracowników wykonujących zawody medyczne w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia.
Stosowanie analogicznych jak w niektórych ZOZ uprawnień płacowych wyłącznie do pielęgniarek zatrudnionych w domach pomocy społecznej nie znajduje uzasadnienia i byłoby krzywdzące dla innych grup zawodowych zatrudnionych w domach pomocy społecznej, tym bardziej iż powszechnie wiadomo, że płace w tych jednostkach są na dramatycznie niskim poziomie.
Przywołane wyżej rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych ma charakter ramowy. Z uwagi na bardzo szeroki zakres działania jednostek organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego, a także zróżnicowane możliwości finansowe poszczególnych pracodawców – Rada Ministrów, określając zasady wynagradzania pracowników zatrudnionych w wymienionych jednostkach, przyjęła, iż pracodawcy będą samodzielnie ustalać miesięczne stawki wynagrodzenia zasadniczego na podstawie tabeli punktowych rozpiętości kategorii zaszeregowania (określonej w załączniku nr 1 do rozporządzenia), a także najniższego wynagrodzenia zasadniczego ustalonego przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego i wartości jednego punktu w złotych ustalonego przez pracodawcę w porozumieniu z wymienionym organem (§ 3 rozporządzenia). Finansowanie wydatków na wynagrodzenia pracowników samorządowych następuje w ramach środków przewidzianych na ten cel w budżetach własnych jednostek samorządu terytorialnego, dlatego też przepisy ww. rozporządzenia Rady Ministrów umożliwiają dostosowanie wysokości najniższego wynagrodzenia zasadniczego i wartości jednego punktu w złotych do możliwości finansowych poszczególnych pracodawców.
Należy mieć także na uwadze, że pracodawca samorządowy ma możliwość wprowadzenia korzystniejszych warunków wynagradzania pracowników (w tym ewentualnych preferencji dla określonej grupy pracowników) niż wynikające z omawianego rozporządzenia Rady Ministrów, w drodze układu zbiorowego pracy lub zakładowego regulaminu wynagradzania.
Nie zgadzam się z panem posłem, iż należy wyróżniać jakąkolwiek grupę zawodową w domu pomocy społecznej. Uznaję, że praca całego personelu domów pomocy społecznej jest tak ciężka i odpowiedzialna, i pełna poświęceń, iż wymaga godziwego wynagrodzenia, co nie jest właściwie pojmowane przez samorządy, które od wielu lat nie uwzględniają w swoich budżetach środków na regulacje wynagrodzeń, powodując w praktyce, iż ich realny poziom z roku na rok spada.
Na tle innych grup zawodowych pielęgniarki domów pomocy społecznej posiadają alternatywę wyboru, jaką daje zarządzenie prezesa NFZ z września ub. r. umożliwiające zawieranie przez pielęgniarki domów kontraktów na zadaniowe świadczenie opieki pielęgniarskiej, co stwarza lepsze możliwości wynagradzania niż ich etatowe zatrudnienie w DPS. W chwili obecnej w kraju podejmowane są inicjatywy zmierzające do zmiany sposobu zatrudnienia personelu świadczącego usługi zdrowotne w stosunku do mieszkańców domów pomocy społecznej, co – mam nadzieję- przyczyni się do poprawy jakości ich świadczenia, a także do korzystniejszych gratyfikacji z tego tytułu.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Jarosław Duda
Warszawa, dnia 18 września 2008 r.
Zobacz także:
Raport Portalu i Gazety Pielęgniarek i Położnych – Pielęgniarka DPS
Aktualności według działów – pielęgniarka DPS
