Interpelacja nr 5109
do ministra pracy i polityki społecznej
w sprawie stanowiska ministra pracy i polityki społecznej w przedmiocie zatrudniania pielęgniarek w domach pomocy społecznej
Szanowna Pani Minister! Pojawiające się wątpliwości co do zgodności z zapisami ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 5 lipca 1996 r. (Dz. U. Nr 91, poz. 410, ze. zm.) możliwości prawnych wykonywania zawodu pielęgniarek będących w zatrudnieniu w domach pomocy społecznej stają się obecnie problemem ogólnopolskim, żywo dyskutowanym, wywołującym ogromne zaniepokojenie zagrożeniem usunięcia pielęgniarek z DPS-ów.
Pielęgniarki w domach pomocy społecznej zatrudniane są od lat i zasadność ich zatrudniania nie budziła dotychczas żadnych wątpliwości.
Poddając analizie stan prawny, należy zwrócić uwagę, iż faktycznie zapis art. 4 ust. 1 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej określa wyraźnie, iż wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, a w szczególności świadczeń pielęgnacyjnych, zabiegowych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia, nauczaniu zawodu, prowadzeniu prac naukowo-badawczych w dziedzinie pielęgniarstwa, kierowaniu pracą zawodową pielęgniarek i położnych.
Wykonywanie zawodu pielęgniarki odnosi się więc m.in. do wykonywania świadczeń zdrowotnych, które mogą być wykonywane zgodnie z ustawą o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych w zakładach opieki zdrowotnej, ale też w domu chorego. Za taki dom można przyjąć również dom pomocy społecznej, ponieważ jest to miejsce zamieszkania mieszkańca. Wiadomy jest też fakt, iż praktycznie wszystkie czynności pielęgnacyjne i opiekuńcze mogą i w większości są wykonywane przez pielęgniarki zatrudniane w DPS-ach. Od prostych czynności pielęgnacyjnych aż po czynności specjalistyczne (cewnikowanie, pielęgnowanie odleżyn, podawanie leków, kroplówek, leków psychotropowych, stosowanie środków przymusu bezpośredniego), te wszystkie czynności są wykonywane przez osoby najlepiej przygotowane i uprawnione do ich wykonywania – panie pielęgniarki.
Prowadząc dalszą analizę zaistniałej sytuacji, przywołać tutaj należy także przepisy dotyczące funkcjonowania DPS-ów. Podstawowym aktem prawnym regulującym możliwości udzielania pomocy społecznej jest ustawa o pomocy społecznej oraz akt wykonawczy do tej ustawy, tj. rozporządzenie w sprawie domów pomocy społecznej. Ani w jednym, ani w drugim akcie prawnym nie odnajduje się wprost zapisów dotyczących zatrudniania pielęgniarek. Art. 55 ustawy określa, iż domy pomocy społecznej świadczą m.in. usługi opiekuńcze i wspomagające, które w art. 68 ust. 3 zostały określone jako m.in. pielęgnacja w chorobie oraz pomoc w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych. Do realizacji tych zadań nałożony jest obowiązek tworzenia w strukturze DPS-ów zespołów opiekuńczo-terapeutycznych. Z praktyki wiadome jest, iż to właśnie pielęgniarki są filarem zespołów opiekuńczo-terapeutycznych i to one biorą aktywny udział w ustalaniu i realizacji indywidualnych programów wspierania mieszkańców, służąc swoją wiedzą, doświadczeniem i posiadanymi umiejętnościami zawodowymi. Programy wsparcia mieszkańców odnoszą się do kompleksowych działań wspierających mieszkańca, których oczywiście nieodłącznym elementem są czynności pielęgnacyjne, ponieważ charakter sprawowanej opieki w DPS-ach dotyczy osób przewlekle chorych, starszych, upośledzonych.
Proponowane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej rozwiązanie istniejącego problemu, aby pielęgniarki tworzyły zakłady opieki zdrowotnej czy też grupowe lub indywidualne praktyki pielęgniarskie, umożliwiając tym samym zgodne z prawem świadczenie opieki pielęgniarskiej, powoduje atmosferę zagrożenia utraty pracy i pogorszenie opieki nad mieszkańcami DPS-ów. Zarówno brak dodatkowych kwalifikacji pielęgniarskich, na które trzeba posiadać środki finansowe (konieczność posiadania ukończonych kursów i specjalizacji), jak i poziom finansowania świadczeń, które mogłyby wykonywać pielęgniarki w ramach umowy z NFZ, nie dadzą szans na utrzymanie dotychczasowych miejsc pracy i sprawowanie dotychczasowej całodobowej opieki nad mieszkańcami domów, którzy takiej opieki wymagają. Część bowiem z mieszkańców prawdopodobnie kwalifikuje się do tzw. opieki długoterminowej w domu chorego, ale część z mieszkańców są to osoby starsze, przewlekle chore i niekwalifikujące się do takiego świadczenia. Te osoby pozostaną pod opieką lekarza i pielęgniarki POZ, która ze względu na rozległość terenu i odległości (domy pomocy społecznej często są zlokalizowane z dala od centów miast) prawdopodobnie nie zawsze przyjdzie do pacjenta z pomocą wtedy, kiedy to będzie konieczne.
Mając na uwadze powyższe, proszę Panią Minister o stanowisko w poniższych kwestiach
1. Jakie jest stanowisko Minister Pracy i Polityki Społecznej w przedmiocie dalszego zatrudniania pielęgniarek domach pomocy społecznej?
2. Jakie działania wspierające jest w stanie zaproponować ministerstwo, aby rozwiązać zaistniały problem?
3. Kto tak profesjonalnie jak dotąd pielęgniarki będzie sprawował opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej, jeżeli pielęgniarki nie będą już mogły być tam zatrudniane?
4. Czy znajdą się środki finansowe na sfinansowanie kursów lub specjalizacji na uzyskanie przez pielęgniarki wymaganych dodatkowych kwalifikacji, które są wymagane do sprawowania profesjonalnej samodzielnej pracy w opiece długoterminowej?
5. Czy jest możliwość zorganizowania specjalnego kompleksowego produktu świadczenia zdrowotnego dla mieszkańców DPS-ów, którego sfinansowanie pozwoliłoby na utrzymanie dotychczasowej liczby pielęgniarek zatrudnionych w DPS-ach (wówczas pracodawcą dla nich może być SPZOZ lub NZOZ)?
Z wyrazami szacunku
Poseł Monika Wielichowska
Nowa Ruda, dnia 16 września 2008 r.
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej – z upoważnienia ministra –
na interpelację nr 5109
w sprawie stanowiska ministra pracy i polityki społecznej w przedmiocie zatrudniania pielęgniarek w domach pomocy społecznej
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na otrzymaną za pośrednictwem Pana Marszałka, przy piśmie z dnia 26 września br., znak SPS-023-5109/08, interpelację pani poseł Moniki Wielichowskiej w sprawie pielęgniarek zatrudnionych w domach pomocy społecznej uprzejmie informuję:
W lipcu br. minister pracy i polityki społecznej przesłał pismo do starostów powiatów i prezydentów miast, w którym apelował o podjęcie działań zmierzających do zapewnienia mieszkańcom domów pomocy społecznej swobodnego dostępu do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia.
Apel ten wywołał zaniepokojenie szczególnie wśród średniego personelu medycznego zatrudnionego w domach pomocy społecznej, jak również wśród organizatorów pomocy społecznej. Intencją tego apelu było przypomnienie, że usługi medyczne winny być finansowane w pierwszym rzędzie ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia i że istnieją możliwości prawne, aby pielęgniarki już zatrudnione w domach i finansowane ze środków pomocy społecznej zawierały kontrakty na pielęgniarską opiekę środowiskową finansowaną z Narodowego Funduszu Zdrowia. Dodatkowe świadczenie usług pielęgnacyjnych w domu pomocy społecznej powinno uzupełniać świadczenia realizowane przez NFZ, a nie je zastępować, ponieważ mieszkańcy podlegają powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu i opłacają z tego tytułu składkę.
W procesie ewolucyjnych zmian działalność domu koncentruje się na usługach typu socjalnego (bytowych, opiekuńczych, wspomagających). Dom nie świadczy usług zdrowotnych, gdyż są udzielane mieszkańcom na analogicznych zasadach jak osobom, które wymagają pomocy medycznej w warunkach domowych. Rolą domu jest zapewnienie dostępności świadczeń medycznych, a nie wykonywanie ich w zastępstwie służby zdrowia.
Mając na względzie dobro mieszkańców, zasadne jest eliminowanie podwójnego finansowania tych samych usług – opłacania składki i ponoszenia opłaty z tytułu pobytu w domu pomocy społecznej, na którą składa się również wynagrodzenie personelu pielęgniarskiego etatowo zatrudnionego w domu, wymuszając równocześnie właściwą jakość oferowanych świadczeń. Negowanie usług świadczonych systemem zadaniowym, bez próby wdrożenia go do praktyki, jest w mojej ocenie próbą ochrony interesów grupy pracowniczej, która niechętnie odnosi się do nowych form świadczenia usług pielęgniarskich, kosztem ochrony interesów mieszkańców domów, którzy, opłacając składkę, mają pełne prawo do pełnego wachlarza usług należnych z powszechnego systemu ochrony zdrowia finansowanego z Narodowego Funduszu Zdrowia.
Pielęgniarki, które będą świadczyły usługi pielęgniarskiej opieki środowiskowej w systemie zadaniowym lub w ramach praktyki grupowej, będą posiadały prawo wykonywania zawodu. Jeśli jednak obecnie nie posiadają odpowiednich kwalifikacji umożliwiających zawarcie umowy o świadczenie pielęgniarskiej opieki środowiskowej w systemie zadaniowym, to mogą to uczynić już w momencie rozpoczęcia kursu kwalifikacyjnego. Obecnie na terenie kraju trwa organizowanie takich kursów, partycypują w nich również domy pomocy społecznej, które czują się odpowiedzialne za usprawnienie całego systemu oraz uznają potrzebę udzielenia pomocy swoim pielęgniarkom w uzyskaniu nowych kwalifikacji. Istnieje również możliwość zorganizowania takiego kursu przy udziale środków Europejskiego Funduszu Społecznego z Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝ przy udziale regionalnego ośrodka polityki społecznej. Ponadto resort zdrowia zadeklarował również wprowadzenie stosowej nowelizacji przepisów ustawy o zawodzie pielęgniarki i położnej w trakcie prac nad pakietem ustaw zdrowotnych, nad którymi pracuje obecnie wraz z parlamentarzystami.
Ponieważ obecna oferta proponowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia nie jest w pełni satysfakcjonująca, w resorcie trwają również prace zmierzające do powołania zespołu roboczego z udziałem zainteresowanych stron – ministra zdrowia i prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia, Naczelnej Rady Pielęgniarek, który zająłby się wypracowaniem optymalnych dla mieszkańców domów pomocy społecznej rozwiązań.
Łączę wyrazy szacunku
Sekretarz stanu
Jarosław Duda
Warszawa, dnia 10 października 2008 r.
Odpowiedź MZ opublikujemy po jej ogłoszeniu.
Zobacz także:
Raport Portalu i Gazety Pielęgniarek i Położnych – Pielęgniarka DPS
Aktualności według działów – pielęgniarka DPS
