Kurs specjalistyczny dla pielęgniarek

Na podstawie danych prezentowanych na stronie internetowej Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Warszawie dowiadujemy się, że kurs specjalistyczny, któremu przyjrzymy się dzisiaj bliżej, w latach 2016 – 2022 ukończyło ponad 1 700 pielęgniarek.

Te osoby w ciągu 7 lat ukończyły kurs specjalistyczny dla pielęgniarek – pielęgniarstwo opieki paliatywnej. Celem kształcenia tego kursu, zgodnie z programem zatwierdzonym przez ministra zdrowia jest stosowanie przez pielęgniarkę metod terapeutycznych poprawiających jakość życia pacjenta objętego opieką paliatywną oraz jego rodziny/opiekunów.

Na realizację programu kursu specjalistycznego zostało przeznaczonych 85 godzin dydaktycznych:

• zajęcia teoretyczne – 50 godz.;
• zajęcia praktyczne – 35 godz.

Zgodnie z ustawą z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1435 z późn. zm.) kurs specjalistyczny kończy się egzaminem teoretycznym, przeprowadzonym w formie pisemnej lub ustnej, albo egzaminem praktycznym.

Efekty kształcenia – pielęgniarstwo opieki paliatywnej

Zaświadczenie o ukończeniu kursu specjalistycznego – podstawy opieki paliatywnej otrzymuje
pielęgniarka, która:
1) w zakresie wiedzy posiada znajomość:

• struktur organizacyjnych opieki paliatywnej i hospicyjnej w Polsce;
• roli i zadań pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym;

2) w zakresie umiejętności potrafi:

• zastosować metody oceny jakości życia u pacjenta objętego opieką paliatywną;
• inicjować działania zmierzające do podnoszenia jakości życia pacjentów objętych opieką paliatywną;
• pielęgnować pacjenta z przewlekłą postępującą chorobą;
• rozpoznać, ocenić i monitorować ból oraz inne objawy występujące u pacjenta objętego opieką paliatywną;
• podać na zlecenie lekarskie różnymi drogami (z wyjątkiem zewnątrzoponowej) leki niwelujące/łagodzące objawy somatyczne i psychiczne u pacjenta objętego opieką paliatywną;
• po konsultacji z lekarzem dokonać doraźnej modyfikacji dawki leków w razie nasilenia bólu i innych objawów wynikających z przebiegu choroby;
• podjąć działania celem rozwiązania problemów psychicznych, duchowych, społecznych u
• pacjentów objętych opieką paliatywną i ich rodziny/opiekunów;
• skutecznie komunikować się z pacjentem objętym opieką paliatywną i jego rodziną;
• współuczestniczyć w fizjoterapii pacjenta objętego opieką paliatywną;

3) w zakresie kompetencji społecznych:

• szanuje godność i autonomię pacjenta bez względu na jego wiek, płeć, niepełnosprawność, orientację seksualną oraz pochodzenie narodowe i etniczne;
• wspiera podopiecznych i ich rodziny;
• ponosi odpowiedzialność za wykonywanie specjalistycznych świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki paliatywnej.

Pielęgniarstwo opieki paliatywnej – literatura

Poniżej przedstawiamy publikacje dostępne w Sklepie Pielęgniarek i Położnych, ściśle związane z kursem opieki paliatywnej.

K. de Walden-Gałuszko, A. Kaptacz: Pielęgniarstwo opieki paliatywnej, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2016 (dodruk 2021)

Nowoczesne opracowanie na temat postępowania z pacjentem u kresu życia. Publikacja jest doskonałym źródłem wiedzy dla członków interdyscyplinarnego zespołu opieki paliatywnej, a szczególnie pielęgniarek, które w tym zespole odgrywają ważną rolę, niejednokrotnie lidera. Przedstawiona wiedza dostarczy im narzędzi do sprawowania profesjonalnej opieki nad chorym i jego rodziną oraz pozwoli na kształtowanie właściwych postaw i systemu wartości. Podręcznik spełnia współczesne wymagania nauczania przed- i podyplomowego w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej.

de Walden-Gałuszko K.: Psychoonkologia w praktyce klinicznej. Wyd. Lekarskie PZWL,
Warszawa 2011 (wskazano jako literaturę podstawową)

Psychoonkologia jest dyscypliną, która powstała i rozwinęła się dzięki postępowi w zakresie onkologii. Swoje cele realizuje w dwóch kierunkach: pierwszy to promocja zdrowego trybu życia, drugi to łagodzenie i usuwanie skutków choroby onkologicznej zarówno u chorych, jak i ich najbliższego otoczenia. Jest to ważna dziedzina wiedzy na każdym etapie zmagania się z procesem nowotworowym – od momentu rozpoznania choroby, przez okres leczenia, etapy życia po pokonaniu nowotworu lub w okresie zaawansowanej, nieuleczalnej choroby, prowadzącej do śmierci.

Bętkowska I.: Wlewy podskórne. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2012 (wskazano jako literaturę podstawową)

W pierwszej części publikacji przedstawiono możliwe rozwiązania w zakresie problematyki opieki nad pacjentem z trudnościami przyjmowania doustnego płynów oraz pokarmów stałych, a tym samym także leków. Następnie omówiono rys historyczny nawadniania podskórnego oraz obecne spojrzenie na ten sposób terapii. Wykazano korzyści płynące z drogi podskórnej w porównaniu z drogą dożylną, a także rodzaje płynów które można podawać poprzez wlewy podskórne.

Kwalifikacje wymagane od pielęgniarki w opiece paliatywnej

Wymagania wobec pielęgniarek udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki paliatywnej w warunkach stacjonarnych lub domowych.
a) specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej albo w trakcie tej specjalizacji
lub
b) kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej albo w trakcie tego kursu,
lub
c) kurs specjalistyczny w zakresie podstaw opieki paliatywnej albo w trakcie tego kursu.

Wiek pielęgniarek w opiece paliatywnej 

Ordynator oddziału med. paliatywnej Szpitala Powiatowego w Nowym Targu Radosław
Czosnowski:

Kilka lat temu, tzn. w 2019 r. zostały opublikowane wyniki kontroli Naczelnej Izby Kontroli, jeżeli idzie o opiekę paliatywną w Polsce. Tam były stosowne wnioski i zalecenia pokontrolne. Z naszych
codziennych doświadczeń wynika, że nic nie zostało zrealizowane, czyli można powiedzieć, że strona zarządzająca tym wszystkim nic sobie nie robi z zaleceń NIK. Tutaj też było wspominane, że jeżeli idzie o dzieci, to mamy nielimitowane świadczenia. To jest prawda, natomiast znaj proporcjum, mocium panie. Dzieci ilościowo stanowią ok. 2% pacjentów w medycynie paliatywnej, ale dobre i to, że dla tych 2% pacjentów świadczenia są nielimitowane. Tutaj bardzo optymistycznie Ministerstwo Zdrowia przedstawia to, jak wszystko wspaniale rośnie i ile to mamy wykwalifikowanych pielęgniarek itd. Tymczasem jedna trzecia z pracujących pielęgniarek to są emerytki, a kolejna jedna trzecia ma mniej niż 5 lat do emerytury. W liczbach, przedstawianych przez ministerstwo, wygląda to bardzo fajnie, natomiast w praktyce – w realu – wygląda to zupełnie inaczej.

źródło: sejm.gov.pl – posiedzenie sejmowej komisji zdrowia w sprawie opieki paliatywnej i długoterminowej oraz funkcjonowania hospicjów – 23 stycznia 2023 roku. 

Dlaczego pielęgniarki odchodzą z opieki paliatywnej 

Wiceprezes Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej Maciej Sokołowski:

Ustawa podwyżkowa również jest w pewien sposób przyczyną naszych kłopotów, ponieważ w oparciu o zatwierdzoną przez ministra zdrowia rekomendację oczywiście nastąpiło zwiększenie wycen w opiece paliatywnej o mniej więcej 21% w ubiegłym roku, ale mimo tego uznania w rekomendacji ministra opieki paliatywnej za obszar wymagający pilnej interwencji w zakresie zwiększenia poziomu finansowania, to nadal mamy problemy. Ten wzrost wycen jest zbyt niski w stosunku do wzrostu kosztów.

Występują również różnice w wycenie wynikające ze sposobu zatrudniania. Tam, gdzie mamy zatrudnionych pracowników na umowę o pracę, wzrost tych wycen był zdecydowanie wyższy niż tam, gdzie są zatrudniani pracownicy o podobnych kwalifikacjach w ramach umów cywilnoprawnych. Wreszcie przyczyną jest brak uwzględnienia coraz gorszej sytuacji ekonomicznej placówek. Tutaj państwo widzicie różnicę wycen świadczeń w poszczególnych województwach. Może skupmy się tylko na hospicjum domowym dla dzieci. Na Dolnym Śląsku cena minimalna to 76,96 zł a maksymalna ponad 85 zł. Jest to ponad 10% różnicy. W województwie mazowieckim cena minimalna jest identyczna a cena maksymalna jest nieco wyższa i tutaj pomiędzy placówkami mamy blisko 13% różnicy, wynikającej tylko ze sposobu zatrudniania pracowników. Gorsze warunki zatrudnienia powodują nieodwracalny odpływ kadr. Pani dr Izabela Kaptacz, konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej, prawie rok temu na jednej z konferencji przekazała informację, że już blisko połowa pielęgniarek posiadających specjalizację nie pracuje w żadnej placówce hospicyjnej.

źróło: sejm.gov.pl – posiedzenie sejmowej komisji zdrowia w sprawie opieki paliatywnej i długoterminowej oraz funkcjonowania hospicjów – 23 stycznia 2023 roku. 

Specjalizacja i kurs kwalifikacyjny oraz specjalistyczny w opiece paliatywnej w siatce płac pielęgniarek

Warto zaznaczyć, że ukończenie przez pielęgniarkę kursu kwalifikacyjnego nie ma żadnego przełożenia na jej wynagrodzenie. Zgodnie z zapisami siatki płac tylko tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa jest warunkiem wyższego wynagrodzenia zasadniczego. Nie ma to niestety nic wspólnego z realiami wykonywania praktyki zawodowej pielęgniarek.

Z powyżej cytowanych standardów w zakresie kwalifikacji wymaganych od pielęgniarki opieki paliatywnej wynika jasno, że nie tylko posiadania specjalizacji jest wypełnieniem warunków w zakresie kwalifikacji. Także posiadanie ukończonego kursu kwalifikacyjnego jest spełnieniem przedmiotowych wymogów a nawet bycie w trakcie takiego szkolenia. Powyższe ukazuje, że siatka płac ministra zdrowia jest oderwana od realiów wykonywania praktyki zawodowej przez pielęgniarki. Także projekt ustawy OZZPiP w sprawie wynagradzania personelu pielęgniarskiego jest dyskryminujący dla pielęgniarek z kursem kwalifikacyjnym oraz specjalistycznym. 

Liczba pielęgniarek, które zgłosiły się do organizatorów szkoleń, aby odbyć kurs specjalistyczny pielęgniarstwo opieki paliatywnej

Z danych (na dzień 10 czerwca 2023 roku) zamieszczonych w Systemie Monitorowania Kształcenia Pracowników Medycznych wynika, że liczba zainteresowanych pielęgniarek odbyciem kursu specjalistycznego w zakresie pielęgniarstwa opieki paliatywnej to ponad 1 700 osób.

Poniżej publikujemy szczegółowe dane z podziałem na województwa.

Województwo:	Liczba pielęgniarek, które zgłosiły swój udział w kursie
dolnośląskie	280
kujawsko-pomorskie	185
lubelskie	110
lubuskie	100
łódzkie	25
małopolskie	40
mazowieckie	100
opolskie	90
podkarpackie	100
podlaskie	0
pomorskie	50
śląskie	140
świętokrzyskie	25
warmińsko-mazurskie	50
wielkopolskie	375
zachodniopomorskie	100
Razem:	1 770

źródło danych: smk2.ezdrowie.gov, ckppip.edu.pl

Opracowanie: Daria Krajewska pielegniarki.info.pl