Projektowane rozporządzenie stanowi realizację upoważnienia ustawowego zawartego w art. 6 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1435, z późn. zm.), w związku z art. 102 ust. 1 tej ustawy. 

Przedkładany projekt rozporządzenia był poprzedzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. poz. 1540). 

Samodzielność zawodowa pielęgniarek i położnych została uregulowana w ustawie z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1435, z późn. zm.), w której określono, że  zawody pielęgniarki i położnej są samodzielnymi zawodami medycznymi (art. 2 ustawy). 

Wykonywanie zawodu pielęgniarki i położnej polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami świadczeń, o których mowa w art. 4 i 5  przedmiotowej ustawy.

Obecne standardy kształcenia zawodowego przygotowują pielęgniarki i położne na poziomie kształcenia wyższego (studiów pierwszego i drugiego stopnia), pozwalającego na powierzenie pielęgniarkom i położnym szerokiego zakresu kompetencji i uprawnień. Szczegółowy opis umiejętności i kompetencji nabywanych przez pielęgniarki i położne w toku kształcenia przeddyplomowego został określony w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i położnictwa (Dz. U. z 2012 r. poz. 631), z których wynika m.in., że pielęgniarka i położna po ukończeniu studiów pierwszego stopnia jest uprawniona do samodzielnego wykonywania zawodu, zgodnie z zasadami etyki ogólnej i zawodowej oraz holistycznego podejścia do pacjenta, uwzględniającego poszanowanie i respektowanie jego praw. Natomiast położna po ukończeniu studiów pierwszego stopnia jest uprawniona w szczególności do wykonywania świadczeń zdrowotnych wobec kobiety i jej rodziny, kobiety ciężarnej, kobiety rodzącej, położnicy i noworodka oraz kobiety chorej ginekologicznie w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki i profesjonalnej opieki położniczo-ginekologicznej – przedkoncepcyjnej, prenatalnej, perinatalnej oraz w okresie przekwitania i senium.      

Ponadto, zgodnie z art. 61 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej pielęgniarka i położna ma obowiązek stałego aktualizowania swojej wiedzy i umiejętności zawodowych oraz prawo do doskonalenia zawodowego w różnych rodzajach kształcenia podyplomowego. 

Przepis § 1 wskazuje, że pielęgniarka lub położna może udzielać samodzielnie bez zlecenia lekarskiego świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, zgodnie z posiadaną wiedzą i umiejętnościami nabytymi w ramach kształcenia zawodowego. Natomiast przepis § 2 określa rodzaje świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, do których uprawniona jest pielęgniarka do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego pod warunkiem ukończenia właściwego rodzaju kształcenia podyplomowego. 

Z uwagi na występujące w praktyce sytuacje dotyczące konieczności podania choremu na hemofilię, jak najszybciej po dokonaniu wylewu krwawego, produktów krwiopochodnych, rekombinowanych koncentratów czynników krzepnięcia oraz desmopresyny, będących w posiadaniu pacjenta albo będących na wyposażeniu podmiotu, w którym pielęgniarka albo położna wykonuje zawód, pielęgniarka i położna oraz pielęgniarka systemu będą uprawnione do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego świadczeń leczniczych obejmujących podanie ww. produktów i czynników pacjentowi (§ 2 pkt 3 lit. e, § 3 pkt 30 i § 5 pkt 3 lit. d).    

Ponadto w projektowanym rozporządzeniu wprowadzono regulację w zakresie możliwości zlecania przez pielęgniarkę opiekunowi medycznemu realizacji świadczeń wchodzących w zakres usług opiekuńczo-pielęgnacyjnych zgodnie z zakresem jego kompetencji. 

Przepis § 3 dotyczy medycznych czynności ratunkowych wykonywanych przez pielęgniarkę systemu w rozumieniu art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 757, z późn. zm.). W związku z poszerzeniem medycznych czynności ratunkowych wykonywanych samodzielnie przez ratownika medycznego, o których mowa w pkt 11 i 12 załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego, w projektowanym rozporządzeniu zostały wprowadzone zmiany przepisów polegające na dodaniu ww. czynności ratunkowych również dla pielęgniarki systemu, w rozumieniu art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 757, z późn. zm.), o których mowa w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego. 

W związku z powyższym projektowane rozporządzenie zawiera:

1) zmianę przepisu §  3 w zakresie katalogu medycznych czynności ratunkowych wykonywanych samodzielnie bez zlecenia lekarskiego przez pielęgniarkę systemu;

2) zmianę załącznika nr 2 – wykaz produktów leczniczych podawanych pacjentowi przez pielęgniarkę systemu doraźnie w nagłych wypadkach bez zlecenia lekarskiego; wykaz został poszerzony o 19 postaci produktów leczniczych, w stosunku do obecnie obowiązującego wykazu produktów leczniczych. Poszerzenie tego wykazu wynika z ich stosowania w praktyce przez ratownika medycznego i pielęgniarkę systemu. 

Ratownik medyczny i pielęgniarka systemu posiadają równorzędne uprawnienia do wykonywania medycznych czynności ratunkowych wyłącznie w ramach systemu ratownictwa medycznego – jest to obszar, gdzie ratownicy medyczni i pielęgniarki systemu mają jednakowe zakresy czynności ratunkowych i mogą się nawzajem zastępować.  

W związku z tym, iż zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej pielęgniarka i położna realizując świadczenia, o których mowa w niniejszym rozporządzeniu powinna posiadać niezbędne kwalifikacje oraz wymagany zakres umiejętności i obowiązków, w projekcie rozporządzenia nie uwzględniono § 9 w brzmieniu określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego. 

Ponadto przepis § 4 umożliwia również pielęgniarkom zatrudnionym lub pełniącym służbę w podmiotach, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 i 7 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej wykonywanie samodzielnie bez zlecenia lekarskiego czynności, o których mowa w § 3, pod warunkiem ukończenia co najmniej kursu kwalifikacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa ratunkowego lub anestezjologii i intensywnej opieki lub pielęgniarstwa kardiologicznego lub pielęgniarstwa chirurgicznego.

Przepis § 5 określa rodzaje świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, do których uprawniona jest położna do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego pod warunkiem ukończenia właściwego rodzaju kształcenia podyplomowego. 

Przepis § 6 wskazuje, że pielęgniarka i położna wykonująca świadczenia w zakładzie leczniczym będzie miała obowiązek informowania bez zbędnej zwłoki lekarza zatrudnionego w tym zakładzie o samodzielnym wykonaniu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz o podanych produktach leczniczych i pobranych badaniach. Przepis powyższy będzie miał odpowiednio zastosowanie do pielęgniarki i położnej sprawującej opiekę nad pacjentem wykonującej świadczenia poza zakładem leczniczym.

Zgodnie z przepisem §  7, w związku z samodzielnym wykonywaniem świadczeń leczniczych pielęgniarka i położna jest uprawniona do podania pacjentowi bez zlecenia lekarskiego produktów leczniczych zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 3 do rozporządzenia. 

W przepisie § 8 określono, iż w przypadki braku możliwości interwencji lekarskiej, gdy zwłoka w ich podaniu mogłaby spowodować stan nagłego zagrożenia zdrowia i życia matki lub dziecka położna jest uprawniona do podania pacjentowi bez zlecenia lekarskiego produktów leczniczych zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 4 do rozporządzenia. 

Wykaz badań diagnostycznych i rodzaje materiałów, które mogą być pobierane do celów diagnostycznych przez pielęgniarkę i położną, określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

Ponadto, w projekcie rozporządzenia ujednolicono nazewnictwo zgodnie z:

1)     ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2016 r. poz. 186 i 960), 
2)     ustawą z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 876, z późn. zm.), 
3)     ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 618, z późn. zm.),
4) ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581, z późn. zm.),

5)     ustawą z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. poz. 271, z późn. zm.). 

Rozporządzenie wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia jego ogłoszenia. 

Projekt rozporządzenia nie podlega procedurze notyfikacji w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. z 2002 r. poz. 2039 oraz z 2004 r. poz. 597).

Projektowana regulacja nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.

źródło: Rządowe Centrum Legislacji