Poniżej prezentuję wyciąg z uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 2013 roku w sprawie starszej pielęgniarki anestezjologicznej, która wystąpiła do Inspekcji Pracy ze skargą na nieumieszczenie jej osoby w ewidencji pracowników wykonujacych pracę o szczególnym charakterze. Mówiąc prościej: złożyła skargę na szpital, który nie uznał stanowiska pielęgniarki anestezjologicznej na Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii za pracę w szczególnym charakterze. Poniższe fragmenty to cytaty z uzasadnienia wyroku, ułożone w ten sposób aby odpowiadały chronologi występujących w sprawie faktów.
Natomiast jeśli chcesz zasięgnąć więcej szczegółowych informacji w sprawie wykonywania "prac o szczególnym charakterze" – co skutkuje prawem do emerytury pomostowej a pracodawca odprowadza wyższe składki ZUS to zajrzyj tutaj.
Mariusz Mielcarek
Zobacz część drugą …
Część trzecia
Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na powyższą decyzję Okręgowego Inspektora Pracy, z wnioskiem o jej uchylenie wraz z poprzedzającym ją nakazem Inspektora Pracy złożył szpital. Wskazując na przepisy art. 41 ust. 4 pkt 1 i 2 podniesiono, że szpital spełnił wymogi tego przepisu przez ustalenie wykazu stanowisk pracy wykonywanej "w szczególnym charakterze", oraz prowadzi ewidencję pracowników wykonujących pracę o takim charakterze.
Podtrzymano zarzut odwołania, że błędnie w zaskarżonej decyzji i w utrzymanym nią w mocy nakazie, zinterpretowano kompetencje inspektora pracy wynikające z art. 11a ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Odnoszą się one do sytuacji gdy dany pracownik zajmuje stanowisko pracy znajdujące się na wykazie stanowisk, o którym mowa w art. 41 ust. 4 pkt 1, a tylko nie został umieszczony w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach … Zdaniem szpitala inspektor pracy nie ma kompetencji do samodzielnego kwalifikowania "czy dany pracownik wykazuje cechy, o których mowa w Załączniku Nr 2, poz. 24, tzn. czy wykonuje prace szczególnym charakterze, gdyż kwalifikacja taka należy do pracodawcy.
Na poparcie swego stanowiska przytoczono wyrok NSA z dnia 19 kwietnia 2011r., I OSK 1969/10 oraz liczne orzeczenia Wojewódzkich Sądów Administracyjnych. Zdaniem skarżącego Szpitala organy błędnie interpretują art. 3 ust. 3 ustawy, który dopiero z załącznikiem Nr 2 stanowi normatywną całość, a przepis art. 3 ust. 3 wskazał: "w jaki sposób należy dokonywać kwalifikacji stanowisk pracy w szczególnym charakterze".
W skardze szpitala zarzucono nadto błędną wykładnie pkt 24 załącznika Nr 2, który do prac o szczególnym charakterze zalicza "prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru". Zdaniem skarżącego szpitala poszczególne określenia tego przepisu wymagają poprawnej interpretacji. Szpital prezentuje stanowisko, że zespoły operacyjne dyscyplin zabiegowych wykonują swoją pracę wyłącznie w blokach operacyjnych, a nie w gabinetach zabiegowych, które także mogą znajdować się w oddziałach dyscyplin zabiegowych. Stanowisko to wyprowadziła skarżąca z przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. 2012, poz. 739), które w załączniku Nr 1 dotyczącym urządzeń szpitali, określają wymagania bloku operacyjnego. Te same wymagania zawierało poprzednie rozporządzenie z dnia 2 lutego 2011r. (Dz. U. Nr 31, poz. 158). Szczególna uciążliwość prac na bloku operacyjnym decyduje o zaliczeniu ich do prac wykonywanych w szczególnym charakterze. Tylko prace wykonywane w warunkach pracy na bloku operacyjnym, są pracami wykonywanymi w warunkach ostrego dyżuru. Zdaniem skarżącego Szpitala wykładni pkt 24 załącznika Nr 2 nadal może służyć przyjęty wykaz dyscyplin naukowych opracowany na potrzeby 33 konkursu Komitetu Badań Naukowych. Przyjęto w nim podział nauk klinicznych na zabiegowe i nie zabiegowe według metod postępowania. Do nauk klinicznych zabiegowych zaliczono: chirurgie ogólną, kardiochirurgię, angiochirurgię, traumatologię i ortopedię; transplantologię, otolaryngologię, neurochirurgię, urologię, chirurgię szczękową, onkologię, stomatologię. Pozostałe nauki kliniczne uznano za nie zabiegowe, w tym np. choroby nowotworowe i ich terapię pozachirurgiczną. Pracę pielęgniarki w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii nie są pracami wykonywanymi w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych. Z powołaniem na regulacje zawarte w przepisach obowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 27 lutego 1998r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 37, poz. 215 ze zm.) wyprowadzono wniosek, że w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii prowadzona jest przede wszystkim opieka przed i pooperacyjna nad pacjentami w stanie ciężkim. Z tych względów opinię biegłej przyjętą przez organy co do pojęcia zespołu operacyjnego dyscyplin zabiegowych strona skarżąca uznała za dowolną.
Podkreślono, że podany jako przykład zabiegu ratującego życie zabieg reanimacji, może być dokonywany w każdych warunkach w tym przez np. świadków wypadku. Wskazano, że w poradniku do ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, opracowanym przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej wspólnie z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy – Państwowym Instytutem Badawczym, powoływanym przez sądy administracyjne – przy poz. 24 Załącznika Nr 2, w skład zespołów operacyjnych działających w warunkach ostrego dyżuru zaliczono lekarzy dyscyplin zabiegowych, anestezjologów, pielęgniarki operacyjne wchodzące w skład zespołów działających w warunkach ostrego dyżuru. Podkreślono, że pojęcie warunków ostrego dyżuru wyjaśnił m.in. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 2 marca 2011r., sygn. akt K 23/09 ( Dz. U. Nr 54, poz. 285 z 11 marca 2011r.), akcentując pracę w warunkach nagłości i nieprzewidywalności, utrudniających stosowanie procedur zapewniających bezpieczeństwo własne i innych osób.
Kolejny zarzut szpitala sprowadzał się do nieuwzględnienia struktury organizacyjnej szpitala, a zwłaszcza tego, że dyscypliny zabiegowe nie występują we wszystkich jednostkach organizacyjnych Szpitala. Nadto podkreślono, że na żądanie organów Naczelna Pielęgniarka Szpitala przekazała wyjaśnienia w sprawie prac pielęgniarek i położnych w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii, wyjaśniając, że nie wykonują prac na blokach operacyjnych i salach zabiegowych i nie wykonują pracy w warunkach ostrego dyżuru, a oddziały te nie działają w systemie zintegrowanego ratownictwa medycznego.
W odpowiedzi na skargę szpitala do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego Okręgowy Inspektor Pracy wniósł o jej oddalenie podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko podnosząc, iż obowiązek prowadzenia przedmiotowego wykazu jest regulowany przepisami prawa pracy i podlega zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIP kontroli i nadzorowi co do przestrzegania tych przepisów, w formach przewidzianych art. 11 pkt 8. Z uwagi na zapis art. 11a ustawy o PIP oraz specjalistyczne kompetencje inspektora pracy, ZUS mając uprawnienie do decydowania o zakresie obowiązku składania składki na ubezpieczenie społeczne, nie jest organem właściwym do ustalania czy pracownik wykonuje prace o szczególnym charakterze. Ostateczna decyzja organów PIP podlega kontroli sądu administracyjnego nie pod względem merytorycznym ale pod względem formalno-prawnym, a na jej podstawie ZUS powinien wydać decyzję o obowiązku opłacania składki na FEP za danego pracownika.
Zdaniem Okręgowego Inspektora Pracy sądownictwo administracyjne stoi na stanowisku, że inspektor pracy jest uprawniony do merytorycznego ustalania czy pracownik wykonuje pracę o szczególnym charakterze i w następstwie, do wydania decyzji nawet wbrew wykazowi stanowisk sporządzonemu przez pracodawcę. Za takim stanowiskiem przemawiać mają wyroki w sprawach III SA/Kr 1413/11 – 1420/11 WSA w Krakowie. Stwierdzenie ewentualnej niezgodności wykonywanej pracy w szczególnym charakterze z wykazem stanowisk takiej pracy, powinno być przedmiotem nie decyzyjnego oddziaływania pokontrolnego w kierunku zmiany tego wykazu. Nie ma podstaw normatywnych do twierdzenia, że sporządzony przez pracodawcę wykaz stanowisk pracy, na których wykonywana jest praca o szczególnym charakterze nie podlega kontroli zewnętrznej. Podział klinik na zabiegowe i niezabiegowe nie ma doniosłości, gdyż anestezjologia i intensywna terapia są dziedzinami zabiegowymi i chodzi o faktyczne warunki pracy, a nie nazwę klinki. Wobec powyższego zdaniem Okręgowego Inspektora Pracy poczynione i przyjęte ustalenia są zgodne z opiniami biegłych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zauważył co następuje:
Skarga jest uzasadniona, aczkolwiek nie wszystkie zarzuty skargi Sąd podziela.
Uzasadniając motywy rozstrzygnięcia wyjść należy od przytoczenia brzmienia przepisu art. 3 ust. 3 ustawy powołanej o emeryturach pomostowych, w myśl którego; "prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik Nr 2 do ustawy". Takie brzmienie przepisu w sposób jednoznaczny wskazuje, iż ustawodawca w tym przepisie zarazem zdefiniował istotę prac o szczególnym charakterze oraz że do prac takich zaliczył te tylko, których cechy określa załącznik Nr 2. Wykaz ten nie ma charakteru przykładowego.
Należy zatem podzielić stanowisko skarżącego Szpitala, że odczytanie normatywnej treści przepisu art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych, musi nastąpić łącznie z treścią załącznika Nr 2 do ustawy. Załącznik ten zawiera wykaz prac o szczególnym charakterze, obejmującym 24 pozycje z których ostatnia łączy się z przedmiotem sprawy. Zgodnie z pozycją 24 wykazu prac o szczególnym charakterze do prac tych ustawodawca zaliczył "prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru".
W orzecznictwie sądowoadministracyjnym za powszechnie przyjęte na gruncie dotychczasowego stanu prawnego uznać należy stanowisko wyeksponowane w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 kwietnia 2011r. I OSK 1969/10 (Lex nr 919866), że organy inspekcji pracy, w następstwie skargi pracownika wniesionej na podstawie art. 41 ust. 6 ustawy o emeryturach pomostowych, nie mają podstaw do orzekania co do wykazu stanowisk pracy prowadzonego zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy. Pogląd, że prawidłowość zaliczenia faktycznie istniejących stanowisk do wykazu stanowisk, o którym mowa w art. 41 ust. 4 pkt 1 ustawy nie jest objęta kontrolą Państwowej Inspekcji Pracy jest nadal aktualny w orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych jak i orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (Por. np. wyrok NSA z dnia 13.12.2012r, I OSK 1121/12 – niepubl.)
Właściwość sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wskazał Sąd Najwyższy w szeregu postanowieniach. W postanowieniu z dnia 18 stycznia 2012r. sygn. akt UK 113/11 stwierdził: "w sprawach z odwołania od decyzji organu rentowego w przedmiocie interpretacji co do zakresu i sposobu stosowania przepisów z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (art. 10 ust. 1 u.s.d.g.) właściwy jest sąd powszechny – sąd pracy i ubezpieczeń społecznych ( art. 83 ust. 2 u.s.u.s)".
Wykładnia art. 41 ust. 4 pkt 2 w związku z pkt 23 załącznika Nr 2 " Wykaz prac o szczególnym charakterze" ustawy o emeryturach pomostowych budzi wątpliwości interpretacyjne i jest przedmiotem sporu pomiędzy płatnikami składek na Fundusz Emerytur Pomostowych a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.
W zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji oraz decyzji ją poprzedzającej organy nie uwzględniły spornego charakteru sprawy zakwalifikowania prac pielęgniarek, do prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która wymaga rozstrzygnięcia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych a następnie, w razie odwołania, przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych. Organy naruszyły zatem przepisy regulujące zakres właściwości do orzekania przez organy Inspekcji Pracy w sprawie nakazu pracodawcy umieszczenia pracowników w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przyjmując właściwość do rozpoznawania spraw spornych przypisanych do właściwości sądów powszechnych.
W uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 listopada 2012r. I OPS 4/12 wskazano, że: " Sprawy o emerytury pomostowe oraz sprawy dotyczące obowiązku opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych są sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy z dnia 17 stycznia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 25 i 40 ustawy o emeryturach pomostowych)".
O spełnieniu warunków wymaganych do nabycia prawa do emerytury pomostowej, w tym warunku w postaci okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat (art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych), rozstrzyga organ rentowy, a w razie wniesienia odwołania sąd powszechny (art. 25 ustawy o emeryturach pomostowych). W ramach tego postępowania ustala się, czy został spełniony przez pracownika warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat. Tak więc to organ rentowy, a w razie sporu i wniesienia odwołania – sąd powszechny, rozstrzyga o tym czy przez wymagany okres co najmniej 15 lat pracownik wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W tym postępowaniu rozstrzyga się także o tym, czy była to praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, w rozumieniu art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Prawo do emerytury pomostowej zależy wiec o tego, czy pracownik wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez okres co najmniej 15 lat, a nie od tego czy był umieszczony w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
O tym, że pracownik spełnia lub nie spełnia ten warunek nabycia prawa do emerytury pomostowej nie może zatem rozstrzygać wpis do ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, ani decyzja administracyjna organów Państwowej Inspekcji Pracy wydana na podstawie art. 11a i art. 12 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.
Przemawia to za stanowiskiem, że prowadzenie ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych oraz wydawanie decyzji administracyjnych przez organy Państwowej Inspekcji Pracy w sprawach związanych z prowadzeniem tej ewidencji ma służyć jedynie udokumentowaniu tego, że pracownik wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Umieszczenie lub nieumieszczenie w ewidencji nie przesądza zaś o tym, że pracownik spełnia lub nie spełnia ten warunek nabycia prawa do emerytury pomostowej (…).
Umieszczenie w ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, wskazuje jedynie, że pracownik wykonuje prace na stanowisku, na którym jest wykonywana praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, co nie jest równoznaczne z tym, że za takiego pracownika pracodawca ma obowiązek opłacania składek.
Wskazują na to wyraźnie przepisy art. 41 ust. 1 pkt 2 oraz art. 41 ust. 4 pkt 2 i ust. 6, w których jest mowa o pracownikach "za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek", a nie pracownikach, za których opłaca się składki. Pracownik, za którego przewidziany jest obowiązek opłacania składek, to pracownik, który wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnych charakterze, ale ocena i rozstrzygniecie w razie sporu, czy za takiego pracownika pracodawca jest obowiązany opłacać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych należy do właściwości organów rentowych i sądów powszechnych.
Na gruncie stanu faktycznego niniejszej sprawy, istnieje spór czy pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę na stanowisku starszej pielęgniarki w pełnym wymiarze czasu pracy na Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Klinice Nefrologii podlega umieszczeniu w ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 2 pkt 2 ustawy w związku z punktem 24 załącznika Nr 2 do tej ustawy.
Mając powyższe na uwadze, uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny, że przyjęta w sprawie przez organy Państwowej Inspekcji Pracy wykładnia art. 11a ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy w tej sprawie w zw. z art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, naruszyła w związku z art. 3 ust. 3 i art. 25 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych właściwość organów rentowych w tych sprawach.
W oparciu o powyższe na podstawie art. 145 § 1 ust. 1 lit. a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2012, poz. 270 t.j.) w związku z art. 135 p.p.s.a uchylono zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji, a także decyzję Okręgowego Inspektora Pracy oraz uchylającą decyzję, którą odmówiono umieszczenia pracownika w ewidencji.
Uwzględniając treść uchylonych decyzji, w oparciu o przepis art. 152 p.p.s.a określono, że uchylone decyzję nie mogą być wykonane.
Zasądza od Okręgowego Inspektora Pracy na rzecz strony skarżącej kwotę 257 ( dwieście pięćdziesiąt siedem ) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Podsumowanie ….. w dniu jutrzejszym.
* dla pełniejszego obrazu – od dnia złożenia skargi przez pielęgniarkę anestezjologiczną do Inspektora Pracy na nieumieszczenie w przedmiotowym wykazie, do dnia powyższego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego minęło …………………………………………. 32 miesiące! Tak, takie jest polskie pielęgniarstwo.
Zobacz komentarze na Facebooku
