PROJEKT!!! z dnia 12 kwietnia 2012 roku
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA
z dnia ……..
w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego
UZASADNIENIE
Przedmiotowy projekt rozporządzenia stanowi wykonanie ustawowego upoważnienia zawartego w art 6 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 174, póz. 1039) zwana dalej „ustawą".
Projekt ma na celu zastąpienie dotychczas obowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. Nr 210, póz, 1540). Rozporządzenie ma na celu nadanie uprawnień do samodzielnego wykonywania określonych świadczeń zdrowotnych przez pielęgniarkę, położną biorąc pod uwagę wiedzę i umiejętności nabyte przez pielęgniarkę, położną w toku kształcenia przed i podyplomowego. Prawne uregulowanie kompetencji pielęgniarki i położnej po ukończeniu studiów zawodowych, magistra pielęgniarstwa, magistra położnictwa oraz specjalisty w dziedzinach pielęgniarstwa wzmacnia pozycję zawodową pielęgniarki i położnej w systemie ochrony zdrowia oraz stworzy szansę na pełny profesjonalizm zawodowy.
Zasadniczą zmianą w projektowanym akcie prawnym jest podział świadczeń wykonywanych przez pielęgniarkę lub położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego na te świadczenia, które stanowią umiejętności podstawowe i które pielęgniarka lub położna może wykonywać po nabyciu dodatkowych kwalifikacji.
Opracowanie zakresu świadczeń zdrowotnych miało miejsce po szczegółowej analizie obowiązujących programów nauczania w zawodzie pielęgniarki i położnej oraz ramowych programów kształcenia podyplomowego szkoleń specjalizacyjnych, kursów kwalifikacyjnych i kursów specjalistycznych.
Należy podkreślić, że projektowana regulacja stanowi całościowe unormowanie kwestii związanych z wykonywaniem zawodu przez pielęgniarkę i położną w zakresie dotyczącym udzielenia świadczeń zdrowotnych, o których mowa:
1) w art. 4 ust, 1 ustawy, zgodnie z którym wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w szczególności na:
a) rozpoznawaniu warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta,
b) rozpoznawaniu problemów pielęgnacyjnych pacjenta,
c) planowaniu i sprawowaniu opieki pielęgnacyjnej nad pacjentem,
d) samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych,
diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych i medycznych czynności ratunkowych,
e) realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji,
f) orzekaniu o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych,
g) edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia;
2) w art. 5 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym wykonywanie zawodu położnej polega na udzielaniu
świadczeń zdrowotnych, w szczególności na:
a) rozpoznawaniu ciąży, sprawowaniu opieki nad kobietą w przebiegu ciąży fizjologicznej, a także
prowadzeniu w określonym zakresie badań niezbędnych w monitorowaniu ciąży fizjologicznej,
b) kierowaniu na badania konieczne do jak najwcześniejszego rozpoznania ciąży wysokiego
ryzyka,
c) prowadzeniu porodu fizjologicznego oraz monitorowanie płodu z wykorzystaniem aparatury medycznej,
d) przyjmowaniu porodów naturalnych, w przypadku konieczności także z nacięciem krocza,
a w przypadkach nagłych także porodu z położenia miednicowego,
e) podejmowaniu koniecznych działań w sytuacjach nagłych, do czasu przybycia lekarza, w tym
ręcznego wydobycia łożyska, a w przypadku potrzeby ręcznego zbadania macicy,
f) sprawowaniu opieki nad matką i noworodkiem oraz monitorowaniu przebiegu okresu poporodowego,
g) badaniu noworodków i opiece nad nimi oraz podejmowaniu w przypadku potrzeby wszelkich
niezbędnych działań, w tym natychmiastowej reanimacji,
h) realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji,
i) samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych,
j) profilaktyce chorób kobiecych i patologii położniczych,
k) rozpoznawaniu u matki lub dziecka objawów nieprawidłowości wymagających skierowania do lekarza,
l) sprawowaniu opieki położniczo-ginekologicznej nad kobietą,
ł) prowadzeniu działalności edukacyjno – zdrowotnej w zakresie:
– przygotowania do życia w rodzinie, metod planowania rodziny oraz ochrony macierzyństwa i ojcostwa,
– przygotowywania do rodzicielstwa oraz pełnego przygotowania do urodzenia dziecka, łącznie z poradnictwem na temat higieny i żywienia.
W proponowanym §1 rozporządzenia zostały wymienione m.in. świadczenia do wykonywania, których jest uprawniona pielęgniarka po ukończeniu kształcenia na poziomie studiów licencjackich. Wykaz świadczeń zapobiegawczych został uzupełniony o świadczenia z zakresu poradnictwa szeroko rozumianego, a więc zachowań prozdrowotnych, czynników kształtujących zdrowy styl życia obejmujący edukację pacjenta i jego rodziny.
Należy zaznaczyć, że świadczenia diagnostyczne to udział pielęgniarki w procesie diagnozowania pacjenta i jego rodziny. Wykaz został uzupełniony w oparciu o umiejętności i kompetencje jakie nabywa pielęgniarka po ukończeniu kształcenia na poziomie licencjatu. Na podstawie § 2 pielęgniarka jest uprawniona do podania pacjentowi doraźnie w nagłych wypadkach, bez zlecenia lekarza, leków zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia.
W § 3 projektu rozporządzenia zostały wymienione świadczenia wykonywane przez pielęgniarkę pod warunkiem odbycia kształcenia podyplomowego lub z tytułem magistra pielęgniarstwa. Świadczenia zostały podzielone na zapobiegawcze, diagnostyczne, lecznicze i rehabilitacyjne. Kształcenie podyplomowe dla specjalizacji, kursu kwalifikacyjnego i kursu specjalistycznego będzie prowadzone na podstawie programów kształcenia, które będą określać umiejętności zawodowe stanowiących przedmiot kształcenia.
Należy zaznaczyć, że przepisy projektu umożliwiają wykorzystanie potencjału pielęgniarek i położnych w systemie ochrony zdrowia zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Pielęgniarki posiadające kurs kwalifikacyjny lub specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego będą mogły sprawować całościową opiekę nad populacją wieku rozwojowego w każdym obszarze systemu ochrony zdrowia, czyli w Podstawowej Opieki Zdrowotnej, w środowisku nauczania i wychowania, w leczeniu stacjonarnym zarówno w oddziałach zachowawczych, zabiegowych, onkologii i hematologii dziecięcej itp., w opiece paliatywnej, długoterminowej, ambulatoryjnej, dziennej i domowej. Rozporządzenie rozszerza zakres uprawnień pielęgniarek pediatrycznych m.in. do wykonania badania fizykalnego dziecka, wykonania gazometrii, kapnometrii, oceny stanu świadomości chorego, do przeprowadzania diagnozy rodzinnej pod katem przemocy w rodzinie i planowania działań interwencyjnych do wykonywania zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych u dzieci, u noworodków, sprawowanie pediatrycznej, domowej opieki paliatywnej, prowadzenie tlenoterapii. Rozporządzenie nadaje uprawnienia pielęgniarce po kursie kwalifikacyjnym lub specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego do sprawowania opieki profilaktycznej w środowisku nauczania i wychowania, co dotychczas pozostawało w rozdźwięku pomiędzy wiedzą i umiejętnościami nabytymi w toku kształcenia podyplomowego, a uprawnieniami. Rozporządzenie dokonuje stopniowania osób sprawujących opiekę, porządkuje miejsce opiekunki dziecięcej w systemie, nadając uprawnienia pielęgniarce do zlecania świadczeń opiekuńczo -pielęgnacyjnych.
Przepisy § 4 uprawniają pielęgniarkę do zlecania opiekunowi medycznemu, opiekunce dziecięcej i innym pracownikom medycznym świadczeń wchodzących w zakres usług opiekuńczo-pielęgnacyjnych, zgodnie z odrębnymi przepisami.
Postanowienia § 5 określające świadczenia pielęgniarki systemu, która jest uprawniona do wykonywania samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego medycznych czynności ratunkowych, pozostają w brzmieniu analogicznym do przepisów dotychczasowego rozporządzenia z dnia 7 listopada 2007r. Zakres uprawnień położnej określają dalsze postanowienia rozporządzenia zawarte w § 6-12. Świadczenia wskazane w § 7 projektu rozporządzenia umożliwiają położnej samodzielne planowanie i realizację opieki nad kobietą w okresie przedkoncepcyjnym, okołoporodowym, z problemami ginekologicznymi i onkoginekologicznymi oraz nad noworodkiem/niemowlęciem. Uprawnienia położnej do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarza świadczeń medycznych, są kompatybilne z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2010 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. Nr 187, póz. 1259). Wyodrębniono w sposób czytelny świadczenia zapobiegawcze, diagnostyczne, lecznicze (terapeutyczne) i rehabilitacyjne, które mogą by realizowane przez położną po ukończeniu szkoły położnych, magistra położnictwa, szkoleń specjalizacyjnych czy kursów kwalifikacyjnych i specjalistycznych. Liczbę i zakres świadczeń, uzależniono od posiadanych kwalifikacji położnych. Uprawnienia do wykonywania samodzielnie świadczeń zapobiegawczych i diagnostycznych pozwoli na większe uczestnictwo położnych w programach profilaktycznych skierowanych do kobiet (populacyjny program wykrywania i profilaktyki raka szyjki macicy, raka piersi, program promocji karmienia piersią) oraz do noworodków (zgodnie z Programem Badań Przesiewowych Noworodków w Polsce na lata 2009-2014), Zmiany w projekcie rozporządzenia powinny wpłynąć na wzrost samodzielności zawodowej położnej.
W stosunku do załączników do rozporządzenia należy wskazać, iż poszerzony i zaktualizowany został wykaz leków podawanych samodzielnie przez pielęgniarkę i położną, w tym podawanych doraźnie w nagłych przypadkach (załącznik nr 3). Chodzi tu m.in. o leki z grupy OTC, które są dostępne w aptece bez recepty a zostały ogłoszone w Urzędowym Wykazie Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Z uwagi na fakt, iż każdy pacjent może dokonać zakupu ww. leków w aptece bez recepty i zaaplikować to pielęgniarka również może podać bez zlecenia lekarza leki z grupy OTC.
Wykaz leków podawanych w nagłych wypadkach został również uzupełniony o teki wchodzące w skład zestawu p/wstrząsowego wg. rozporządzenia Ministra Zdrowia dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie wykazu produktów leczniczych, które mogą być doraźnie dostarczane w związku z udzielanym świadczeniem zdrowotnym, oraz wykazu produktów leczniczych wchodzących w skład zestawów przeciwwstrząsowych ratujących życie (Dz. U. Nr 18, poz.94).
Z uwagi na fakt, iż pielęgniarka Podstawowej Opieki Zdrowotnej zarówno w gabinecie jak i na wyposażeniu nesesera posiada zestaw p/wstrząsowy, zasadnym jest aby w sytuacjach ratowania życia zarówno pielęgniarka jak i położna mogła użyć leków wchodzących w skład powyższego zestawu.
Z uwagi na treść upoważnienia zawartego w art. 38 ust. 4 pkt 2 z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, póz. 696) w proponowanym § 13 rozporządzenia znalazło się odesłanie do przepisów wykonawczych wydanych na jego podstawie. Zgodnie z nim pielęgniarka lub położna jest uprawniona do stosowania środków pomocniczych, przez które rozumie się wyroby medyczne określone w ustawie z dnia 12 maja 2011 r o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, póz. 696), określonych w wykazie wydanym na podstawie art. 38 ust. 4 pkt 2 tej ustawy.
Projekt rozporządzenia nie zawiera przepisów technicznych, w związku z czym nie podlega notyfikacji w trybie przewidzianym w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz.2039 oraz z 2004 r. Nr 65, póz. 597).
Powyższy tekst pochodzi z uzasadnienia do projektu przedmiotowego rozporządzenia. Natomiast linki w tekście pochodzą od redakcji Portalu.
Mariusz Mielcarek
.
Uwaga! Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. Nr 210, poz, 1540) z 2007 roku, które utraci moc z dniem wejścia w życie niniejszego projektu rozporządzenia. Należy pamietać, że przedmiotowy projekt zostanie jeszcze skierowany do konsultacji społecznych i może ulec zmianom.
Mariusz Mielcarek
.
Zobacz także:
Projekt zmian w wykazie kursów i specjalizacji, które będzie mogła odbyć pielęgniarka i położna. PRAWIE 250 KOMENTARZY!
