Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na zapytanie pana posła Mieczysława Łuczaka przekazane przy piśmie z dnia 14 lipca 2009 r. (znak:SPS-024-4322-09) w sprawie umowy cywilnoprawnej zawieranej z pielęgniarką lub położną na świadczenie dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. Przepisy wprowadzające ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawę o akredytacji w ochronie zdrowia oraz ustawę o konsultantach w ochronie zdrowia (Dz. U. Nr 76, poz. 641) wskazuje, iż na podstawie art. 4 pkt 3 w ustawie z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 57, poz. 602, z późn. zm.) wprowadzone zostały zmiany w art. 27a ust. 2 i otrzymują brzmienie:
„pielęgniarka, położna może wykonywać w zakładzie opieki zdrowotnej dodatkową opiekę pielęgnacyjną, o której mowa w art. 34 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z pacjentem, osobą bliską, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, lub opiekunem prawnym”.
W związku z powyższym pacjent ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w tym także opieki sprawowanej nad pacjentką w warunkach ciąży, porodu i połogu.
Oznacza to, iż świadczenia zdrowotne, w tym także świadczenia pielęgniarskie wynikające z przepisów ustawy z dnia z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnych (Dz. U. Nr 14, poz. 89, ze zm.) oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 164, poz. 1027, ze zm.) i umowy zawartej przez świadczeniodawcę z NFZ są finansowane przez ubezpieczyciela. Świadczenia te nie mogą być przedmiotem umowy cywilnoprawnej w sprawie dodatkowej opieki pielęgnacyjnej. Przywołana umowa cywilnoprawna powinna uwzględniać zapisy dotyczące czynności opieki pielęgnacyjnej, jakich oczekuje pacjent i jakie zobowiązuje się wykonać pielęgniarka sprawująca dodatkową opiekę.
Koszty realizacji dodatkowej opieki pielęgnacyjnej ponosi pacjent. Wysokość opłaty rekompensującej koszty ustala kierownik zakładu, uwzględniając rzeczywiste koszty realizacji opieki pielęgnacyjnej. Informacja o wysokości opłaty oraz sposobie jej ustalenia jest jawna i udostępniana w lokalu zakładu opieki zdrowotnej.
Jeśli chodzi o zasady i tryb zawierania umów cywilnoprawnych z podmiotami zewnętrznymi, mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego. Umowy cywilnoprawne jako umowy zawierane pomiędzy dwiema równorzędnymi stronami stosunku prawnego cechuje swoboda zarówno w zakresie ich zawierania, jak i ukształtowania treści tego stosunku. Osoby świadczące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych podlegają przepisom prawa cywilnego. Zatem zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego oraz zgodnie z obowiązującą w prawie cywilnym zasadą swobody umów i rodzaju zawartej umowy odpowiedzialność leży po stronie zarówno zlecającego, jak i przyjmującego zlecenie.
Umowa cywilnoprawna zawarta z pielęgniarką, położną, bez względu na swoją formę (pisemna) powinna zawierać ustalenia dotyczące czynności, jakie będą wykonywane w ramach przedmiotowej umowy.
Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej określa zasady i warunki wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej, natomiast rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. Nr 210, poz. 1540) określa uprawnienia i kwalifikacje pielęgniarki i położnej. Dodatkowa opieka pielęgnacyjna w zakładzie opieki zdrowotnej może być wykonywana w ramach czynności pielęgnacyjnych, tj. mycie, pomoc w karmieniu czy ścieleniu łóżka, co jest właściwe dla wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej.
Reasumując, należy podkreślić, że jeśli przepisy dopuszczają możliwość dodatkowej opieki pielęgnacyjnej realizowanej przez pielęgniarkę lub położną w ramach umowy cywilnoprawnej, to obie strony umowy zobowiązane są do ich przestrzegania.
Z poważaniem
KOMENTARZ REDAKCYJNY
Panie wiceministrze,
skoro w zakresie pojęcia dodatkowa opieka pielęgnacyjna według ministerialnej opinii mieści się "mycie, pomoc w karmieniu czy ścieleniu łóżka" czyli czynności, które może wykonywać osoba nie posiadająca uprawnień i kwalifikacji medycznych, to po co takie zapisy wprowadzono do ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej?
Pisze pan, że:
"Oznacza to, iż świadczenia zdrowotne, w tym także świadczenia pielęgniarskie wynikające z przepisów ustawy z dnia z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnych (Dz. U. Nr 14, poz. 89, ze zm.) oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 164, poz. 1027, ze zm.) i umowy zawartej przez świadczeniodawcę z NFZ są finansowane przez ubezpieczyciela. Świadczenia te nie mogą być przedmiotem umowy cywilnoprawnej w sprawie dodatkowej opieki pielęgnacyjnej".
Wobec powyżej zaprezentowanego przez pana wiceministra stanowiska MZ mam pytanie: czy "czynności pielęgnacyjne, tj. mycie, pomoc w karmieniu czy ścieleniu łóżka" nie są objęte umową pomiędzy szpitalem a NFZ? Jeśli odpowiedź jest twierdząca (że nie są) to każda szpitalna pielęgniarka powinna mieć podpisane umowy cywilnoprawne z pacjentami na oddziale wymagającymi mycia, karmienia, ścielenia łóżka. Jeżeli odpowiedź na powyższe pytanie jest przecząca (że są wykonywane w ramach umowy z NFZ) to może w instytucji "dodatkowa opieka pielęgnacyjna" chodzi o "dodatkowe" – karmienie, "dodatkowe" – mycie, "dodatkowe" – ścielenie łóżka. W przypadku interpretacji, że odpowiedź druga jest poprawna z niecierpliwością oczekuję na interpretację MZ w zakresie pojęcia – "dodatkowe" – mycie, ścielenie łóżka, karmienie.
Należy ponadto zauważyć, że przytaczanie w kontekście omawianego zagadnienia zapisów rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. Nr 210, poz. 1540) jest co najmniej nie na miejscu. Rozporządzenie to reguluje bowiem zasady samodzielnego wykonywania przez pielęgniarkę i położną nie opieki pielęgnacyjnej, ale świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, które zdecydowanie należą do katalogu świadczeń zdrowotnych. Natomiast "dodatkowa opieka pielęgnacyjna" podobno nie ma polegać na udzielaniu świadczeń zdrowotnych.
Mariusz Mielcarek
Zobacz także:
Zobacz materiał fimowy 1
Zobacz materiał filmowy 2
Dyskusje na Portalu według działów – "prywatne nocki":
Aktualności według działów – dodatkowa opieka pielęgnacyjna
Dzień Dobry TVN – wypowiadają się w sprawie "