Interpelacja nr 3881
do ministra zdrowia
w sprawie systemu regulacji płac w akademiach medycznych i szpitalach klinicznych w Polsce
Znane jest zaangażowanie Pani Minister w reformę polskiej służby zdrowia. Jako członek sejmowej Komisji Zdrowia mam wiele okazji, aby konsultować ważniejsze kwestie dla systemu opieki zdrowotnej. Podczas ostatnich konsultacji między innymi w Akademii Medycznej w Gdańsku pojawiła się kwestia potrzeby regulacji płac. Praktycznie bowiem od ponad 5 lat nie było podwyżek płac w akademiach medycznych. Uczelnie te bowiem nie mieszczą się w regulacjach płacowych ogólnego systemu szkolnictwa wyższego. W zasadzie analogicznie sprawa przedstawia się w szpitalach klinicznych podległych akademiom medycznym i pod Ministerstwo Zdrowia. W roku 2008 regulacja tzw. inflacyjna wynosi 2,3%. Nie ma wątpliwości, że w obu sytuacjach podwyżki są konieczne. Nade wszystko pragnę zwrócić uwagę, że z powodu niskich płac coraz częściej odchodzą z zawodu wysoko kwalifikowani specjaliści. W moim przekonaniu Polski nie stać na taki odpływ kadr medycznych. Ostatnia prezentacja założeń do projektu budżetu państwa na 2009 r. jest najlepszą okazją do podjęcia konkretnych działań przez Ministerstwo Zdrowia.
Uprzejmie więc zapytuję:
1. W jaki sposób obecny system prawny reguluje kwestię wynagrodzeń w akademiach medycznych i szpitalach klinicznych?
2. Kiedy rzeczywiście miała miejsce (i jaka) ostatnia podwyżka w tych instytucjach, nie licząc ustawowej podwyżki inflacyjnej?
3. W jaki sposób Ministerstwo Zdrowia monitoruje odpływ kadr medycznych z akademii medycznych i szpitali klinicznych w Polsce z powodu niskich płac?
4. W jaki sposób Ministerstwo Zdrowia zatroszczy się o poziom wynagrodzeń dla najmłodszych pracowników Akademii Medycznych i szpitali klinicznych?
5. Jakie generalnie działania podejmie Ministerstwo Zdrowia, aby w przyszłorocznym budżecie państwa zapewnić realne podwyżki płac dla pracowników akademii medycznych i szpitali klinicznych?
Z wyrazami szacunku
Poseł Jan Kulas
Warszawa, dnia 19 czerwca 2008 r.
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia – z upoważnienia ministra –
na interpelację nr 3881
w sprawie systemu regulacji płac w akademiach medycznych i szpitalach klinicznych w Polsce
Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją poselską złożoną przez pana posła Jana Kulasa w sprawie systemu regulacji płac w uczelniach medycznych i szpitalach klinicznych i w związku z zadanymi przez pana posła szczegółowymi pytaniami, pragnę uprzejmie poinformować, co następuje.
Ad 1. Warunki wynagrodzenia oraz inne świadczenia związane z pracą dla pracowników zatrudnionych w szkolnictwie wyższym są regulowane przez przepisy zawarte w art. 151 do art. 158 (Rozdział 5) ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005 r. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.) oraz w aktach prawnych wydanych na podstawie delegacji zawartych w tej ustawie.
Podstawowymi w tym zakresie aktami prawnymi wydanymi przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego są:
– rozporządzenie z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej (Dz. U. Nr 251 poz. 1852, z późn. zm.);
– rozporządzenie z dnia 14 września 2006 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających pracowników uczelni publicznej do nagrody jubileuszowej oraz sposobu jej obliczania i wypłacania (Dz. U. Nr 169, poz. 1211);
– rozporządzenie z dnia 2 listopada 2006 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy oraz ekwiwalentu pieniężnego za okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego dla nauczycieli akademickich (Dz. U. Nr 203, poz. 1499);
– rozporządzenie z dnia 23 lipca 2007 r. w sprawie nagród ministra dla nauczycieli akademickich (Dz. U. Nr 139, poz. 978).
Wysokość minimalnej i maksymalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego w odniesieniu do poszczególnych stanowisk oraz wysokość i warunki przyznawania innych składników wynagrodzenia określa rozporządzenie z 22 grudnia 2006 r. (Dz. U. Nr 251 poz. 1852, z późn. zm.). Natomiast wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w uczelni publicznej określona jest, w poszczególnych grupach zatrudnienia, jako procentowy wskaźnik w stosunku do kwoty bazowej z odpowiedniej ustawy budżetowej.
W poszczególnych grupach stanowisk wskaźnik ten wynosi: dla profesorów – 391,8%; dla docentów, adiunktów i starszych wykładowców, itp. – 261,2%; dla asystentów, wykładowców, lektorów, itp. – 130,6%; dla pracowników niebędących nauczycielami akad. – 130,6%.
Wysokość indywidualnych innych składników wynagrodzenia określa rektor. Wysokość środków na wynagrodzenia dla pracowników uczelni publicznej określa senat uczelni w ramach posiadanych środków pochodzących z dotacji budżetowej i z innych źródeł. Wysokość wynagrodzenia rektora uczelni publicznej ustala, w przypadku uczelni medycznej, minister właściwy do spraw zdrowia.
Podstawowe warunki wynagrodzenia w szpitalach klinicznych określa ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 30 sierpnia 1991 r. (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z późn. zm.) oraz rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 8 czerwca 1999 r. w sprawie wynagradzania pracowników publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 52, poz. 543, z późn. zm.). Głównym źródłem finansowania szpitali klinicznych jest kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia i środki uzyskane z zakontraktowanych świadczeń są podstawą tworzonego w szpitalu funduszu płac. W roku 2006 weszła w życie ustawa o przekazywaniu środków finansowych świadczeniodawcom na wzrost wynagrodzeń (Dz. U. z 22 sierpnia 2006 r. Nr 149, poz. 1076, z późn. zm.), która umożliwiła, początkowo tylko za IV kwartał 2006 r. i na rok 2007, przekazanie do zakładów opieki zdrowotnych dodatkowych (poza podpisanym już kontraktem) środków finansowych na wzrost wynagrodzeń. Krok ten dotyczył także szpitali klinicznych.
Ad. 2. Uczelnie medyczne.
Ostatnia realna podwyżka wynagrodzeń w uczelniach medycznych była związana z przeprowadzaną w całym publicznym szkolnictwie wyższym regulacją płac, która miała miejsce w latach 2001 do 2004. Pierwotnie operacja ta rozłożona na trzy lata miała zakończyć się w roku 2003, jednak z uwagi na bardzo duże trudności budżetowe w roku 2002 została na ten jeden rok wstrzymana. Poczynając od roku 2001, znacznym wzrostom podlegały wskaźniki określające przyrost przeciętnego uposażenia w poszczególnych grupach zatrudnienia w stosunku do tzw. kwoty bazowej. W grupie stanowisk profesorskich wzrost ten był najwyższy i wynosił od 294,3% (rok 2001) do 391,8% (rok 2004), natomiast w grupie stanowisk asystenckich wzrost ten wynosił od 108% (rok 2001) do 130,6% (rok 2004). Regulacja ta miała głównie za cel utrzymanie kadry dydaktycznej i naukowej z wyższymi stopniami i tytułami naukowymi. W ramach tej regulacji, po jej zakończeniu (rok 2004) przeciętne wynagrodzenie w grupie profesorów nie mogło być niższe niż 6731 zł, w grupie adiunktów nie mniejsze niż 4486 zł, a w grupie asystentów nie mniejsze niż 2243 zł. Z szacunkowych danych w chwili obecnej (np. w Uniwersytecie Medycznym w Lublinie) kwoty te kształtują się na poziomie: profesorowie: 8600 zł, adiunkci: 4700 zł, asystenci: 3000 zł. Niewątpliwie w grupie naukowców młodszych wielkości te nie są satysfakcjonujące. Drogą podniesienia wynagrodzeń jest wzrost dotacji z budżetu państwa na działalność dydaktyczną.
Pomimo braku odpowiedniego wzrostu dotacji uczelnie medyczne nadzorowane przez ministra zdrowia realizują swoje zadania dydaktyczne. Co więcej, od kilku lat, zgodnie z standardami i wymogami unijnymi, polskie szkolnictwo medyczne rozszerzyło znacząco kształcenie w systemie wyższych studiów zawodowych (3-letnich) i magisterskich uzupełniających (2-letnich) na nowych kierunkach, takich jak: pielęgniarstwo, położnictwo, fizjoterapia, ratownictwo medyczne, dietetyka, techniki dentystyczne. Jednocześnie zwiększono nabór na jednolite studia magisterskie (5- lub 6-letnie) na kierunkach: lekarskim, lekarsko-dentystycznym, farmaceutycznym i analityki medycznej.
W trakcie ubiegłorocznych prac nad ustawą budżetową na rok 2008 resort zdrowia zgłaszał potrzebę wzrostu dotacji na działalność dydaktyczną o ok. 122 mln. zł. Niestety uwzględniony w ustawie budżetowej wzrost wyniósł tylko ok. 10 mln. zł. (wzrost o 0,97% przy postulowanym wzroście o ponad 10%). Minister zdrowia wystąpił do ministra finansów o zwiększenie dotacji dydaktycznej dla uczelni medycznych w bieżącym roku i o przyznanie z nierozdysponowanych rezerw budżetu państwa dodatkowej kwoty w wysokości ok. 71 mln. Kwota wystąpienia jest niższa, gdyż decyzją, dotyczącą wszystkich publicznych uczelni wyższych minister finansów przyznał, z rezerwy celowej, na wzrost wynagrodzeń w medycznym szkolnictwie wyższym kwotę ok. 40 mln. zł (średnio na etat 172 zł).
Szpitale kliniczne.
Wzrost wynagrodzeń wprowadzony mocą ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o przekazaniu środków finansowych świadczeniodawcom na wzrost wynagrodzeń (Dz. U. Nr 149, poz. 1076 z późn. zm.) dotyczy zakładów opieki zdrowotnej, w tym szpitali klinicznych, wykonujących zadania określone w ich statucie, będących świadczeniodawcami, funkcjonującymi w oparciu o zawartą z Narodowym Funduszem Zdrowia umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Podwyżka wynagrodzeń z tytułu omawianej ustawy może zostać przyznana wszystkim osobom zatrudnionym u świadczeniodawcy objętego zakresem regulacji, bez względu na formę zatrudnienia oraz zakres obowiązków określonych formalnie i wykonywanych faktycznie. Jedyne wyłączenie dotyczy osób, których wysokość dotychczasowego wynagrodzenia osiągnęła poziom co najmniej siedmiokrotności przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Zgodnie z treścią art. 5 ww. ustawy świadczeniodawca zwiększa wynagrodzenie pracowników w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową, a w przypadku gdy u świadczeniodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa w uzgodnieniu z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.
Należy podkreślić, że przedmiotowa ustawa w pierwotnym jej brzmieniu została uchwalona jako akt prawny o określonym czasie obowiązywania, obejmującym ostatni kwartał 2006 roku i rok 2007. Ustawowe określenie czasu obowiązywania omawianej regulacji nie przesądzało jednak, że z upływem tego okresu dodatkowe środki finansowe na wzrost wynagrodzeń zostaną wycofane z systemu. Wzrost wynagrodzenia ukształtowany w wyniku zastosowania ustawy z 22 lipca 2006 r. miał być bowiem utrzymany w roku 2008 i latach następnych w ramach wzrostu wartości kontraktów zawieranych przez świadczeniodawców z Narodowym Funduszem Zdrowia (zmiana wyceny poszczególnych procedur, wartości punktów itd.).
Jednakże w związku z sytuacją zaistniałą na skutek akcji strajkowych organizowanych przez pracowników ochrony zdrowia podjęte zostały rozmowy z przedstawicielami strony społecznej, w trakcie których przygotowany został projekt nowelizacji stanowiący odpowiedź na zgłaszane postulaty. W dniu 5 września 2007 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy o przekazaniu środków finansowych świadczeniodawcom na wzrost wynagrodzeń oraz o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 181, poz. 1290). Przywołana regulacja gwarantuje utrzymanie przekazywania przez Narodowy Fundusz Zdrowia środków finansowych świadczeniodawcom na finansowanie wzrostu wynagrodzeń w roku 2008 i latach następnych oraz, zgodnie z postulatem strony społecznej, zobowiązuje pracodawców do włączenia podwyżek do wynagrodzenia zasadniczego (art. 10d ust. 2 in fine) pod warunkiem, że ogólna kwota przeznaczona na wzrost wynagrodzeń z pochodnymi nie przekroczy kwoty uzyskanej od NFZ a przeznaczonej na wynagrodzenia.
Ponadto należy poinformować, że mocą ustawy z dnia 5 września 2007 r. do ustawy o zakładach opieki zdrowotnej został dodany art. 59a, który znajduje zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Omawiany przepis nakłada na kierownika zakładu obowiązek przeznaczenia na wzrost wynagrodzeń nie mniej niż 40% kwoty, o którą wzrosło zobowiązanie Narodowego Funduszu Zdrowia wobec świadczeniodawcy w stosunku do kwoty wynikającej z poprzedniej umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, dotyczącej tego samego rodzaju lub zakresu świadczeń opieki zdrowotnej. Art. 59a ma zastosowanie do środków finansowych wynikających z nowych umów bądź z aneksów do umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej podpisanych po dniu wejścia w życie omawianego przepisu, tj. po 16 października 2007 r. i odnoszących się do świadczeń wykonanych po tym terminie.
W związku z powyższym w każdym przypadku wzrostu kwoty zobowiązania Narodowego Funduszu Zdrowia wobec świadczeniodawcy w stosunku do kwoty wynikającej z umowy poprzedniej kierownik SPZOZ jest zobowiązany do przeznaczenia co najmniej 40% kwoty wzrostu na podwyższenie wynagrodzeń osób zatrudnionych w zakładzie.
W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. nastąpił wzrost wynagrodzeń pracowników zakładów opieki zdrowotnej objętych zakresem podmiotowym tej regulacji. W przypadku szpitali klinicznych, dla których funkcję organu założycielskiego pełnią uczelnie medyczne wzrost ten wyniósł średnio 705 zł brutto na jednego pracownika, co stanowiło podwyżkę wynagrodzeń o ok. 31%. Lekarze specjaliści (posiadający II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty) otrzymali średni wzrost wynagrodzeń o 30% (1122 zł brutto), a lekarze z I stopniem specjalizacji i bez specjalizacji, o 32% co dawało średnie kwoty wzrostu odpowiednio o 914 zł brutto i 945 zł brutto (dane z ankiety przeprowadzonej w grudniu 2006 r. na grupie 1065 zakładów opieki zdrowotnej).
W wyniku negocjacji płacowych prowadzonych w szpitalach w związku z wejściem w życie przepisów o czasie pracy dostosowujących polskie ustawodawstwo do wymogów Unii Europejskiej nastąpił kolejny znaczący wzrost wynagrodzeń pracowników ochrony zdrowia. W przypadku lekarzy zatrudnionych w publicznych zakładach opieki zdrowotnej wyniósł on w przypadku lekarzy specjalistów ok. 15%, z I stopniem specjalizacji ok. 16% i lekarzy bez specjalizacji ok. 0,2% (dane z lutego 2008 r. przekazane w odpowiedzi na ankietę przez 458 publicznych szpitali).
Ad. 3. Ministerstwo Zdrowia ma świadomość, że istnieje pewien niewielki odpływ kadr lub jej negatywna selekcja w kontekście szczególnie wieku zatrudnienia, jeśli chodzi o pracowników naukowo-dydaktycznych, tym niemniej z nadchodzących z uczelni informacji wynika, że występuje pewien wzrost liczby zatrudnienia w stosunku do roku ubiegłego.
Podzielając mimo to zatroskanie pana posła o potencjalny odpływ kadr medycznych z uczelni, uważam, że zjawisko to wymaga monitorowania.
Ad. 4 i 5. Decyzje dotyczące wysokości wynagrodzeń dla poszczególnych osób zatrudnionych na uczelni określa w ramach obowiązującego prawa rektor uczelni. Jak było już wcześniej wzmiankowane, resort zdrowia czynił starania o wzrost dotacji budżetowej na działalność dydaktyczną oraz na prowadzenie działalności naukowo-badawczej.
Sposobem zatrzymania zdolnych, młodych pracowników uczelni medycznych jest stworzenie dogodnych warunków do prowadzenia działalności naukowo-badawczej. Corocznie na działalność naukową w uczelniach medycznych, szczególnie w ramach badań własnych uczelni, która to forma prowadzenia działalności badawczej jest głównie skierowana dla młodych, obiecujących pracowników, jest przeznaczana z budżetu państwa kwota ok. 25 mln zł. Jest to daleko niewystarczające i nieodpowiadające aspiracjom młodych naukowców. Składane przez uczelnie wnioski zgłaszają potrzebę przeszło dwukrotnego podniesienia tej kwoty. We wzroście nakładów na naukę resort zdrowia upatruje dodatkową, jako pozapłacową formę zachęt, szansę zatrzymania młodych pracowników naukowo-dydaktycznych w uczelniach medycznych.
Nie bez związku z poruszonymi przez pana posła problemami jest podniesienie poziomu wynagrodzeń lekarzy, a szczególnie młodej kadry, od 1 stycznia 2008 dla lekarzy odbywających staż podyplomowy oraz lekarzy odbywających specjalizację w trybie rezydentury:
– wynagrodzenie zasadnicze brutto dla lekarzy stażystów wzrosło z 1403 zł do 1824 zł (o 421 zł wynagrodzenia zasadniczego brutto więcej niż w 2007 roku, co stanowi wzrost o 30%),
– wynagrodzenie zasadnicze rezydentów wzrosło z 1757 zł do 2473 zł (o 716 zł wynagrodzenia zasadniczego brutto więcej niż w roku 2007, co stanowi wzrost o 40,75%).
Problem ten jest ważny z uwagi na dużą liczbę młodych lekarzy, którzy swój staż podyplomowy odbywają w szpitalach klinicznych uczelni medycznych oraz po jego zakończeniu często w ramach etatu rezydenckiego podejmują w szpitalu klinicznym szkolenie specjalizacyjne. Stanowią w ten sposób cenną, rokującą na przyszłość część pracowników zatrudnionych w szpitalu klinicznym.
W trakcie rozpoczynających się prac nad budżetem na rok przyszły resort zdrowia określił wstępne wzrost dotacji na działalność dydaktyczną w roku 2009 o przeszło 60 mln zł w stosunku do zwiększonej już o 40 mln zł dotacji z roku bieżącego na zaspokojenie niezbędnych potrzeb wynikających ze wzrostu liczby kształconych studentów i związanych z tym zwiększającej się liczby zadań dydaktycznych realizowanych przez uczelnie medyczne.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Adam Fronczak
Warszawa, dnia 15 lipca 2008 r.
Zobacz również:
Obowiązujące regulacje prawne – wynagrodzenia pielęgniarek i położnych
